De belangrijkste principes van de ijzerstatus
30 Nov, 2023
Door: Esther Zwarenstein
IJzer is een belangrijk spoorelement en essentieel voor het menselijk lichaam. Het speelt onder andere een rol bij het zuurstoftransport in het lichaam, de energieproductie en DNA-synthese. Het is onderdeel van bepaalde eiwitten en verschillende enzymen (zoals catalase en cytochroom enzymen).1 Ook is ijzer een belangrijke cofactor voor de synthese van neurotransmitters als dopamine, noradrenaline en serotonine.2
In voeding komt ijzer voor als heemijzer (tweewaardig; Fe2+) en non-heem ijzer (driewaardig; Fe3+). Alleen dierlijke producten als vlees, gevogelte en vis bevatten heemijzer. Non-heemijzer komt voor in dierlijke en plantaardige producten, zoals volkorenbrood, groenten en de welbekende appelstroop.3 Heemijzer wordt echter beter opgenomen dan non-heemijzer, waardoor mensen die plantaardig eten meer risico lopen op een tekort. Fytinezuur (granen en peulvruchten), polyfenolen (koffie en thee), soja-eiwit en calcium remmen de opname van ijzer uit voeding. Vitamine C kan de opname van ijzer uit voeding bevorderen.2
De gemiddelde inname van ijzer via de voeding in Nederland ligt voor volwassenen op 10 mg per dag. Volwassen mannen komen met 12 mg per dag aan de aanbevolen hoeveelheid (zie tabel), maar vrouwelijke volwassenen met 9,2 per dag niet. Bij hen is een risico op een tekort aanwezig.5 In België is de gemiddelde ijzerinname via voeding 9,48 mg/dag. Voor vrouwen in de vruchtbare leeftijd ligt de inname ook hier onder de aanbevelingen (zie tabel).6
Gegevens van Nivel laten zien dat de prevalentie van een ijzergebreksanemie in de huisartsenpraktijk in 2022 13,3 per 1000 patiënten is. Vrouwen krijgen vier keer vaker deze diagnose dan mannen.9 Dit heeft vaak te maken met hevig bloedverlies, wat bijvoorbeeld kan komen door myomen, endometriose en adenomyose, poliepen, stollingsafwijkingen, hormonale anticonceptiva, de overgang en bijwerkingen van geneesmiddelen.10
Lees het gehele artikel vanaf pagina 41 in OrthoFyto 6/23.
Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.
Bronvermelding:
1. Linus Pauling Institute 2016, mei. Iron. Oregon State University. Geraadpleegd op 7 oktober 2023, van lpi.oregonstate.edu/minerals/iron#function
2. Natural Medicines Therapeutic Research 2023, 26 augustus. Iron. Geraadpleegd op 7 oktober 2023, van naturalmedicines.therapeuticresearch.com/databases/food,-herbs-supplements/professional.aspx?productid=912#pharmacokinetics.
3. RIVM 2021. Nederlands Voedingsstoffenbestand (NEVO) 2021, versie NEVO-online 2021/7.1. Geraadpleegd op 5-10-2023, nevo-online.rivm.nl
4. Gezondheidsraad. Voedingsnormen voor vitamines en mineralen voor volwassenen. Den Haag: Gezondheidsraad, 2018; publicatienr. 2018/19.
5. Voedselconsumptiepeiling 2012-2016 (VCP 2012-2016). Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Bilthoven.
6. Belgische voedselconsumptiepeiling 2014-2015, Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV-ISP, nu Sciensano). Rapport 4: de consumptie van voedingsmiddelen en de inname van voedingstoffen. België. www.sciensano.be/nl/biblio/voedselconsumptiepeiling-2014-2015-rapport-4-de-consumptie-van-voedingsmiddelen-en-de-inname-van
7. Voedingscentrum. Encyclopedie A-Z IJzer. Geraadpleegd op 16-10-2023. www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/ijzer.aspx
8. Belgische Hoge Gezondheidsraad 2016. Voedingsaanbevelingen voor België. www.health.belgium.be/sites/default/files/uploads/fields/fpshealth_theme_file/9285_voedingsaanbev_16122016_a5.pdf
9. Nivel 2023, 5 oktober. Cijfers over ziekten op jaarbasis - hoe gezond is Nederland? Geraadpleegd op 08-10-2023. www.nivel.nl/nl/resultaten-van-onderzoek/cijfers-ziekten-op-jaarbasis
10. Nederlands Huisartsen Genootschap. NHG standaard Vaginaal Bloedverlies (M28). versie 4.1, april 2023. Geraadpleegd op 7-10-2023. richtlijnen.nhg.org/standaarden/vaginaal-bloedverlies
11. Nemeth E, Ganz T. Hepcidin-Ferroportin Interaction Controls Systemic Iron Homeostasis. Int J Mol Sci. 2021 Jun 17;22(12):6493. doi: 10.3390/ijms22126493.
12. Nederlands Huisartsen Genootschap. NHG standaard Anemie (M76), versie 2.1, januari 2021.
Geraadpleegd op 5-10-2023. richtlijnen.nhg.org/standaarden/anemie
13. Avonts M, Cloetens H, Leyns C, Delvaux N, Dekker N, Demulder A, De Sutter A, Goossens M, Leysen P, Philips H, Van de Vyver N, Van Royen P, Verstraete A en Michels J. Aanbeveling voor goede medische praktijkvoering: Aanvraag van laboratoriumtests door huisartsen. Huisarts Nu 2011;40:S1-S55.
14. Fischer JAJ, Cherian AM, Bone JN, Karakochuk CD. The effects of oral ferrous bisglycinate supplementation on hemoglobin and ferritin concentrations in adults and children: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Nutr Rev. 2023 Jul 10;81(8):904-920.