Lymfoedeem: een chronische ontstekingsziekte
07 Feb, 2024
Door Angélique De Beule
Het lymfatische stelsel – opgebouwd uit lymfevaten met lymfevocht en lymfocyten – speelt een belangrijke rol in het handhaven van onze gezondheid. Het zorgt niet alleen voor het verwijderen van afvalstoffen en toxische stoffen, maar biedt ook bescherming tegen microbiële indringers. Het transparante lymfevocht wordt via een gecoördineerd lymfevaten- en kleppensysteem getransporteerd van de periferie naar de veneuze circulatie. Op die manier draagt de lymfatische stroming bij tot het in stand houden van de vochtbalans, de absorptie en het transport van voedingsvetten en het versterken van het immuunsysteem.1,2
Lymfoedeem treft zo’n 140 à 250 miljoen mensen wereldwijd, waaronder meer vrouwen dan mannen. Pathofysiologisch wordt lymfoedeem gezien als een chronische ontstekingsziekte. De verstoorde lymfevochtcirculatie leidt tot activering van ontstekingscellen (o.a. leukotrieën B4) en brengt wijzigingen met zich mee in de extracellulaire matrix. Hierdoor neemt de lymfatische functie - voornamelijk ter hoogte van de ledematen, genitaliën en gezicht – af. Lymfoedeem kan primair veroorzaakt worden door genetische mutaties. Secundair kan de schade het gevolg zijn van een infectie, chirurgische ingreep (o.a. borstkanker), verminderde fysieke activiteit en/of vetobstructie. Met het laatste wordt bedoeld dat een toenemende onderhuidse vetstapeling kan zorgen voor verstoring van het lymfecircuit. Aanhoudend lymfeoedeem evolueert verder in fibrose en afzetting van vet (lipoedeem), waardoor de lymfatische werking nog meer wordt verstoord. In dit stadium zal lymfedrainage helaas minder soelaas bieden.1,2
Naast farmacologische middelen, zoals diuretica, pijnstillers, antibiotica en benzopyronen, is er vanwege de complexiteit en het ontbreken aan effectieve lymfoedeembehandelingen meer aandacht gekomen voor complementaire therapieën, zoals voedingsaanpassingen en synbiotische suppletie. Eén van de veelbelovende moleculen is hydroxytyrosol - een fenolische verbinding uit olijfolie – met antioxidatieve en endotheelversterkende eigenschappen. De dagelijkse inname van 7,5 gram hydroxytyrosol (+/- 20 gram Italiaanse extra vierge olijfolie) resulteerde door de anti-inflammatoire werking in een verbeterde levenskwaliteit van vrouwen met primair/secundair (obesitas) lymfoedeem. Andere anti-oedemateuze voedingsnutriënten zijn groente- en fruitvezels, kruiden, zoals kurkuma en kerrie, en omega 3-vetzuren. Ook calorierestrictie en specifieke lichamelijke oefeningen zoals yoga kunnen de lymfoedeemsymptomen verlichten.1,3
Een Duits retrospectief cross-sectioneel onderzoek (2022) toonde aan dat bijna één op de twee mensen met lymf- en/of lipoedeem kampt met een seleniumtekort. Een spoorelement dat zowel een anti-oxidatieve als immuunregulerende functie heeft. Bovendien wordt het tekort nog eens versterkt door een BMI ≥ 30 kg/m2. Een dagelijks tekort aan seleniuminname (aanbevolen richtlijn is 70 mcg/dag) wordt gecorreleerd met een uitputting van selenoproteïnen, waaronder glutathionperoxidase, en de toename van malondialdehyde (MDA), een marker voor lipideperoxidatie. Kortom: het is verstandig om bij personen met lymfoedeem de seleniumstatus te controleren en indien nodig aan te vullen met seleniumrijke voeding (Braziliaanse paranoten, vis, schelp- en schaaldieren) of suppletie van bijvoorbeeld seleniummethionine.4
In diverse klinische praktijken nemen de bioflavonoïden de leidende rol op zich in de aanpak van het oedeemsyndroom. Bioflavonoïden verhogen de veneuze tonus, verminderen de doorlaatbaarheid van de vaatwand en verbeteren de lymfe-uitstroom. Een klinische studie onder leiding van Kalinin et al. (2021) toonde een anti-oedeemeffect van de onderste ledematen aan door het inzetten van een gemicroniseerde gezuiverde flavonoïdefractie (1000 mg/dag) en elastische compressie.5 Tot slot biedt een natuurlijke mix van 100 mg Melilotus officinalis, 300 mg rutine en 100 mg bromelaïne een waardevolle hulp in het reduceren van primair en secundair lymfoedeem.6
Bronvermelding:
1. Bonetti G et al. Dietary supplements in lymphedema. J Prev Med Hyg. 2022 Jun; 63(2 Suppl 3): E200–E205.
2. Ozdowski L, Gupta V. Physiology, Lymphatic System. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022.
3. K Dhuli et al. Improvement of quality of life by intake of hydroxytyrosol in patients with lymphedema and association of lymphedema genes with obesity. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2021 Dec;25(1 Suppl):33-42.
4. Pfister C et al. Selenium Deficiency in Lymphedema and Lipedema—A Retrospective Cross-Sectional Study from a Specialized Clinic. Nutrients. 2020 May; 12(5): 1211.
5. Kalinin RE et al. Clinical effectiveness of bioflavonoids in the treatment of secondary lower limb lymphedema. IP Pavlov Russian medical Biological Herald Vol 29, No 2 (2021).
6. Michelini, S et al. Melilotus, Rutin and Bromelain in primary and secondary lymphedema. Lymphology . 2019;52(4):177-186.