De stoute vrede

13 Feb, 2020

Door: Anna Kruyswijk-van der Heijden

‘Rust en Vrede’ is de naam van een peperduur restaurant in een wijngaard in Stellenbosch, Zuid-Afrika. De foto’s op het internet suggereren een sfeer van kalmte en luxe, waardoor rust en vrede de bezoeker ten deel zullen vallen. De koppeling van deze twee woorden is interessant: zou rust nodig zijn voor vrede, of omgekeerd, of gaan ze altijd samen? Rust: niet gestoord worden, stilte, even niet bewegen, tot jezelf komen. En dan vrede ervaren: harmonie, geen conflicten en strijd. Het lijkt een goed duo.

Meestal koppelen we vrede aan de toestand in de wereld, en dan in negatieve zin, namelijk gebieden zonder heftige conflicten en geweld. Regelmatig wordt de Global Peace Index bijgewerkt, en kunnen we zien welke landen en gebieden vooruitgang boeken en welke niet.
Maar kun je aan het uitblijven van geweld en conflicten vrede afleiden? En wat zegt het over hoe mensen samenleven, hoe ze met elkaar omgaan? Ik herinner me hoe vroeger op school een ruzie tussen twee kinderen door de meester werd beslecht met de verplichting om elkaar een hand te geven, waarbij ‘zand erover’ werd gezegd. Vanuit het idee dat waar twee vechten er ook twee schuld hebben, lijkt dit een simpel recept voor vrede. Ook in situaties thuis, met onderhuidse conflicten of geweld, waarbij gezinsleden, echtelieden en familie hun mond houden, wordt geprobeerd vrede te bewaren, ‘de lieve vrede’. Het resultaat is echter vaak averechts: een voortduren van het geweld en conflict. Geen lieve vrede maar ‘stoute vrede’.

Ook in de samenleving proberen we voortdurend de lieve vrede te bewaren, door voor alle problemen te polderen, draagvlak te creëren en hete hangijzers voor ons uit te schuiven. Het poldermodel is een Nederlandse uitvinding, ontwikkeld in de jaren tachtig van de vorige eeuw tijdens de toenmalige economische crisis. Het wordt ook wel ‘overleg-economie’ genoemd, en dit laat meteen de zwakte van het model zien: het gaat over economie, en dus monetair- en begrotingsbeleid, vaak voor de korte termijn, en niet per se over het geheel, waarbinnen ook intrinsieke en primaire waarden zoals gezondheid, sociaal welzijn, onderwijs en natuur en milieu hun plaats hebben. Op zichzelf is overleggen en steun zoeken bij de bevolking, waarbij soms compromissen moeten worden gesloten, bijzonder nuttig. Maar wanneer de accenten eenzijdig aangebracht worden en andere belangrijke invalshoeken worden genegeerd, zijn problemen op lange termijn onvermijdelijk.

1. Club van Rome (1972) Grenzen aan de groei 5e druk p. 178-179, Dennis Meadows, Aula 500 uitgeverij Het Spectrum, ISBN 9789031506125
2. Mas-Pla J, Mencio A. (2019) Groundwater nitrate pollution and climate change: learnings from a water balance-based analysis of several aquifers in a western Mediterranean region (Catalonia). Environ Sci Pollut Res Int. 2019;26(3):2184-2202
3. Elmeligi A.(2019) Carbon footprint of the global pharmaceutical industry and relative impact of its major players. Journal of Cleaner Production 2019;214:185-194
4. Raworth K. (2018) Doughnut Economics: Seven Ways to Think Like a 21st-Century Economist. Random House UK, ISBN 9781847941398
5. Rotmans J. (2015) Verandering van tijdperk. Den Bosch: Aeneas Media, ISBN 9789461040350