Effect van prenatale stress op de foetus
04 Aug, 2021
Door: Angélique De Beule
Door: Angélique De Beule Effect van prenatale stress op de foetus
De zwangerschap gaat bij de moeder gepaard met drastische veranderingen van de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as, kortweg HPA-as. Voornamelijk in het derde trimester kunnen de cortisolniveaus tot het drievoudige oplopen van die bij niet-zwangere vrouwen.
In normale omstandigheden wordt deze cortisolafscheiding vanuit de bijnieren haarfijn in balans gehouden door het centrale feedbacksysteem onder leiding van de hypothalamus en hypofyse. De foetus daarentegen is niet opgewassen tegen dergelijke verhoogde maternale cortisolspiegels en wordt door het placenta HSD11B2-enzym beschermd. Een natuurlijke barrière die de actieve glucocorticoïden kan inactiveren tot cortisone.1
Door omstandigheden kan de moeder tijdens de zwangerschap te kampen hebben met chronisch verhoogde stress waardoor er een ‘barrière-verzwakking’ optreedt. Dan wordt de foetus alsnog blootgesteld aan de verhoogde maternale cortisol met nadelige gevolgen voor de foetale ontwikkeling. Factoren die aanleiding kunnen geven tot langdurige prenatale stress zijn o.a. opgelopen infectie en/of ontsteking, socio-economische problemen, het verlies van iemand en een tekort aan micronutriënten.1
Placentaveroudering is één van de mogelijke gevolgen te wijten aan chronische prenatale stress. De placenta speelt een belangrijke rol in de uitwisseling van macro- en micronutriënten maar zorgt ook voor de afvoer van afvalstoffen, wat bepalend is voor een gunstig foetaal groeiproces. Zwangerschap zelf kent een verhoging van vrije radicalen die in normale omstandigheden in evenwicht wordt gehouden door voldoende antioxidanten. Wanneer echter de prenatale stress chronisch toeneemt, zal dit ook voor verhoogde oxidatieve stress zorgen in de placenta. Als gevolg van de afnemende antioxidantencapaciteit, treedt er schade op aan de placentalipiden, -eiwitten en -DNA waardoor de veilige beschermde omgeving waarin de foetus zich bevindt, wordt aangetast. Dergelijke nefaste placenta-wijzigingen kunnen bijdragen tot vroeggeboorte, pre-eclampsie en doodgeboorte op of na twintig weken zwangerschap.2
Verhoogde zwangerschapsstress wordt ook in relatie gebracht met hypomethylatie. Dergelijke epigenetische ontregeling kan leiden tot nier-, long en immuniteitsproblemen. Ook de gevoeligheid voor het ontwikkelen van metabool syndroom op jonge leeftijd wordt hiermee in verband gebracht. Tot slot zorgt de verhoogde maternale stress en hypomethylatie voor een verstoorde ontwikkeling van de foetale hippocampus. Hierdoor geraakt de foetale programmering – met name de wisselwerking tussen de genen en omgeving van de foetus – in de war. Het negatief HPA-feedbacksysteem bij de baby wordt verstoord waardoor er zich tijdens de peuter/kleuterjaren psycho-cognitieve stoornissen kunnen ontwikkelen zoals ADHD en autisme.3,4
Prenatale stresspreventie is dus uitermate belangrijk voor zowel moeder als kind. Tijdens de zwangerschap is het belangrijk dat er ingezet wordt op een gevarieerd voedingspatroon, rijk aan groenten en fruit, omwille van hun diversiteit aan antioxidanten, vitaminen, mineralen en vezels. Daarnaast is het cruciaal voor de foetusontwikkeling om in voldoende eiwitten te voorzien (1,1 g/kg/dag) en aan te vullen met essentiële vetzuren met voorname DHA: belangrijk voor de breinontwikkeling van het kind. De balans tussen oxidatieve stress en antioxidanten kan worden ondersteund met spoorelementen zoals selenium, koper, zink, mangaan en de vitamines E en C. Naast belangrijke methyldonoren zoals methionine, folaat, choline alsook de cofactoren vitamine B2, B6 en B12 leidt ook voldoende slaap, dagelijkse beweging en aandacht voor een verzorgde buikademhaling tot een positieve foetale programmering.5-7
Bronvermelding:
1. Duthie L. Reynolds R.M. Changes in the Maternal Hypothalamic-Pituitary-Adrenal Axis in Pregnancy and Postpartum: Influences on Maternal and Fetal Outcomes. Neuroendocrinology 2013.
2. Zakia Sultana et al. Oxidative stress, placental ageing‐related pathologies and adverse pregnancy outcomes. AJRI 27 February 2017.
3. Aml Mohammed Erhuma. Glucocorticoids: Biochemical Group That Play Key Role in Fetal Programming of Adult Disease. December 22nd 2011.
4. Castejón OJ et al. Maternal Stress, Pregnancy Diseases and Child Hyperactivity and Attention Deficit (ADHD). Biomedical Journal of Scientific and Technical research December 2018.
5. Aya Mousa et al. Macronutrient and Micronutrient Intake during Pregnancy: An Overview of Recent Evidence. Nutrients. 2019 Feb; 11(2): 443 doi: 10.3390/nu11020443.
6. Pauwels, S et al. Maternal intake of methyl-group donors affects DNA methylation of metabolic genes in infants. Clinical Epigenetics volume 9, Article number: 16 (2017).
7. McGee M. et al. A crucial role for maternal dietary methyl donor intake in epigenetic programming and fetal growth outcomes. Nutrition Reviews, Volume 76, Issue 6, June 2018.