Kwetsbaarheid
07 Oct, 2019
Door: Anna Kruyswijk-van der Heijden
Laatst zat ik aan het bed van een vrouw wier levenseinde naderde. Haar gezicht, dat haar hele leven in de controlestand had gestaan, was zacht geworden. Geen zorgen meer, geen verlangens, kwetsbaar. Ik zag het open gezicht van een kind, haar ‘oorspronkelijke gelaat’. Het roerde mij diep. In de kamer waar haar ziekbed stond hingen kindertekeningen aan de muur, onder andere over opa die ‘in de wolken’ is, die jou ziet en met wie je nog steeds gewoon kunt praten.
In onze samenleving refereren we kwetsbaarheid aan een wankel evenwicht, met broze groepen mensen, met situaties waar ineens iets mis kan gaan. Kwetsbaarheid verwijst in dit verband naar ‘verminderde defensieve mogelijkheden’; onbeschermd dus. Kwetsbaarheid als probleem waar aan gewerkt moet worden, dat opgelost moet worden of op zijn minst ingedamd.
Amerikaans hoogleraar maatschappelijk werk Brené Brown gooit het over een andere boeg.1,2 Volgens haar is het belangrijkste in een mensenleven om verbinding te hebben met anderen, erbij te horen. Zij heeft jarenlang in interviews met honderden mensen onderzoek gedaan naar kwetsbaarheid en ontdekte dat onder het gevoel van die kwetsbaarheid schaamte zit. Schaamte in de vorm van angst om er niet bij te horen, om afgewezen te worden als anderen zien dat je niet perfect bent. En die angst is levensgroot.
We zijn eraan gewend geraakt om laag na laag van zelfbescherming op te bouwen en zo onze kwetsbaarheid te overschreeuwen, want we zijn bang dat de samenleving, de ander, die niet tolereert. Volgens Brown leidt het zoeken naar veiligheid en zekerheid, dat het gevolg is van het wegstoppen van onze kwetsbaarheid, tot overconsumptie van bijvoorbeeld voedsel, geneesmiddelen, drugs, onnodige cosmetische ingrepen en gokken en andere verslavingen. Evenzo tot religieus fanatisme en polarisatie door one-liners op social media en in de politiek. Ook de ‘perfectiegeneratie’ van kinderen die moeten voldoen aan het perfecte plaatje dat hun ouders hen onbewust opleggen, is er een uiting van. De boodschap die kinderen meekrijgen is dat ze niet goed genoeg zijn en hard moeten werken om het wel te worden. De ‘perfecte’ bloggers en vloggers op YouTube zijn hun voorbeeld en inspiratie.
- Brené Brown De kracht van kwetsbaarheid. TED talk youtube 2016
- Brown B. Brené Brown Encourages Educators to Normalize the Discomfort of Learning and Reframe Failure as Learning. Sage Journals, 2016; 20(6): 3-7
- Kruyswijk-v.d. Heijden AM. Eenvoudig Gezond. Jouw Voeding 2018, ISBN 9789087593858
- Lathouwers T. Meer dan een mens kan doen. Uitgeverij Asoka 2000, ISBN 9789056700232