Silybum Marianum
12 Apr, 2017
Door: Han Siem
In mijn column wil ik graag Silybum marianum (mariadistel) nader voor u uitdiepen, omdat deze interessante plant veel wordt toegepast in de praktijk. In een combinatie met reguliere geneesmiddelen is echter de nodige alertheid vereist, vanwege het effect op de lever en de metabolisering van geneesmiddelen. Met andere woorden: een verhoogde kans op interacties!
De afgelopen twintig jaar zijn vele klinische studies afgerond, waarin onderzoekers de werkzaamheid van mariadistel zaadextracten toetsten bij patiënten met leveraandoeningen.
De plant heeft al meer dan 2000 jaar een sterke reputatie als heilzaam middel bij vele lever- en galaandoeningen. Daarnaast zou de plant als ‘antidotum’ te gebruiken zijn bij vele vergiftigingen. Het farmacologische werkingsmechanisme is in grote lijnen bekend.
‘Silymarine is in staat membranen van levercellen te veranderen,waardoor opname van toxines in de levercellen geremd wordt’
In de oudste kruidenboeken uit verschillende landen noemde men de Silybum marianum aanvankelijk ‘mariadistel’, die later de bijnaam Milk Thistle kreeg. Enkele oude Engelse benamingen voor de plant zijn ‘Marian-, Lady’sen Holy Thistle’. In Duitsland Marienkörner, Frauendistel, Frauenkrone, Christkrone en Heilandsdistel’. De Fransen kennen de plant als ‘Chardon Marie’. De toevoeging ‘Maria’ verwijst naar het volksgeloof, waarbij men dacht dat gebruik van de plant bij zogende moeders de melkproductie zou stimuleren.
Farmacokinetische studies hebben aangetoond dat met name Silymarine snel in het bloed opgenomen wordt. Extracten van de Silybum marianum bereiken bovendien een hoge biologische beschikbaarheid van 50 procent. Er wordt vooral in geconjungeerde vorm met sulfaat of glucoronide in de gal uitgescheiden. Silymarine komt vervolgens in de darm-lever kringloop terecht en circuleert door de lever.
De belangrijkste functie van Silymarine is het beschermen en herstellen van de leverfunctie en het afweermechanisme. Silymarine is in staat membranen van levercellen te veranderen, waardoor opname van toxines in de levercellen geremd wordt. Daarnaast heeft Silymarine ook krachtige antioxidatieve eigenschappen en remt het de ontstekingsenzymen in de lever.
Als krachtige antioxidant is de plant werkzaam in de lever-maag en darmcellen, omdat het de hoeveelheid glutathion in de levercellen vergroot.
Hoe ontstaan interacties? In de lever vindt een zeer complexe transformatie plaats. Alle stoffen maar ook geneesmiddelen, vitamines, mineralen, fytotherapeutica worden van ‘ruwe grondstof’ getransformeerd tot voor het lichaam bruikbare en veilige stoffen. Alle stoffen die de lever passeren worden gemetaboliseerd via fase 1 en/of fase 2, met als doel om ze wateroplosbaar te maken en geschikt voor uitscheiding via de gal en of de nieren. Bij de fase 1-omzetting is het cytochroom P450 enzymsysteem en de diverse CYP-enzymen verantwoordelijk voor o.a. de oxidatieve omzetting van al deze stoffen. Bepaalde geneesmiddelen, maar ook vele nutriënten, kunnen de activiteit van deze CYP-enzymen echter stimuleren of remmen en via dit systeem de metabolisering positief of negatief beïnvloeden. Op deze manier kan er dus een interactie ontstaan die klinisch relevante gevolgen heeft. Indien de afbraak van een geneesmiddel door een kruid wordt geremd door bijvoorbeeld inhibitie van een bepaald CYP-enzym, kan de spiegel van het geneesmiddel in het lichaam stijgen en hiermee de toxiciteit als gevolg van deze interactie. Dit kan leiden tot ongewenste bijwerkingen.
‘De plant heeft al meer dan 2000 jaar een sterke reputatie als heilzaam middel bij vele lever- en galaandoeningen’
Vanwege het belangrijke effect van Sylibum op de lever dient u bij de combinatie met reguliere geneesmiddelen rekening te houden met mogelijke interacties. De kans op interacties is onder meer afhankelijk van genotype, toegepaste dosering, comedicatie, co-morbiditeit, leeftijd en geslacht. Het algemene advies geldt om goed op te letten bij deze combinatie of de combinatie beter te vermijden. Vooral bij kwetsbare patiënten zoals ouderen, chronisch zieken, kinderen, zwangeren, lever- of nierfunctiestoornissen en dergelijke. In onderstaande tabel zijn de meest voorkomende interacties weergegeven.