Ongelijk(waardig)heid in de gezondheidszorg

03 Dec, 2018

Door: Anna Kruyswijk – van der Heijden

Maart 2018 drukte een uitzending van Zembla met de titel De praktijk van de achterstandsdokter¹ ons met de neus op de toenemende medische problematiek in achterstandswijken. Enkele huisartsen en een hoogleraar werden gevolgd in hun dagelijkse werk. Achterstandswijken zijn ‘wijken met diverse infrastructurele en maatschappelijke tekortkomingen’; er is vaak een achterstand in onderhoud van de woningen en voorzieningen in de wijk, en er wonen mensen met een maatschappelijke achterstand.²

De gezondheidstoestand van deze mensen is de laatste jaren verder verslechterd en de gezondheidsverschillen in Nederland zijn toegenomen; iemand met alleen basisschool gaat 7 jaar eerder dood en heeft 18 jaar korter een goede gezondheid dan een hooggeschoolde.¹ De kwaliteit van leven is dan rond het 50-ste jaar door allerlei chronische ziekten slecht. De ongezonde leefstijl en voedingsgewoonten van deze groep hangen deels samen met de enorme stress die men ervaart. Deze stress (psycho-socio-financieel-medisch) wordt door mensen in achterstandswijken vaak gepresenteerd als medische klachten, met name als pijn. Er is te weinig consulttijd om de problemen goed door te praten.

Een verwijzing naar de fysiotherapeut of naar een medisch specialist wordt niet opgevolgd omdat men het eigen risico niet kan betalen. Dan volgen de pijnstillers: van paracetamol naar NSAID’s, vervolgens de ‘lichte’ opiaten zoals tramadol, en tenslotte de zware zoals oxycodon. Het gebruik van sterke opiaten neemt in deze groep 42% meer toe¹ dan in de algemene bevolking; in de totale bevolking een vervijfvoudiging in nog geen 10 jaar, met 6,5 x meer ziekenhuisopnames door een overdosis.³

Er werden in de uitzending verschillende achterliggende oorzaken aangegeven, zoals een laag inkomen, fysiek zwaar werk, laaggeletterdheid, migratie-afkomst en het onvermogen om met de toenemende complexiteit van de samenleving om te gaan en zich staande te houden.¹ De bijsluiter van een geneesmiddel en de uitleg van de arts worden slecht begrepen, evenals brieven van zorgverzekeraars en overheden. Men kan niet meekomen en voelt zich toenemend buitengesloten. De arts wil de patiënt wel intensiever begeleiden, maar faalt hierin door tijdgebrek en drukte.

1. Zembla uitzending NPO 21 maart 2018; WRR (Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid 2018).
2. Wikipedia: Probleemwijk.
3. Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) 2017.
4. Louis Bolk Instituut. Positieve gezondheid. ZonMw, 2013.
5. Vuyk K. Oude en nieuwe ongelijkheid, over het failliet van het verheffingsideaal. Klement 2017
6. Resing W, Drenth P. Intelligentie: weten en meten. Uitg. Nieuwezijds 2007.