Wilskracht en existentie

02 Dec, 2019

Door Anna Kruyswijk-van der Heijden

Soms blijven mensen die ‘allang dood hadden moeten zijn’, tegen alle verwachting in leven. We zeggen dan dat ze op pure wilskracht leven. We bedoelen de vermagerde kankerpatiënt, de anorexiapatiënt, de gemartelde, uitgemergelde en mishandelde overlevende van een concentratiekamp. Wilskracht betekent het richten van de wil op een doel. De doelen kunnen zich op verschillende niveaus bevinden, in verschillende omstandigheden.

Het boek De Keuze, leven in vrijheid vertelt op aangrijpende wijze het leven van Edith Eva Eger, over haar wilskracht en de keuzes die zij maakte.¹ Als 16-jarig Hongaars-Joods meisje belandt zij met haar oudere zus en ouders in de trein naar Auschwitz. Daar aangekomen verdwijnen haar ouders direct naar de gaskamers, en worden de zusjes kaalgeschoren, van een schamele jurk voorzien en samen met andere vrouwen van jonger dan 40 jaar, opgesloten in barakken. Ze worden te werk gesteld, en Edith moet, omdat zij op hoog niveau aan ballet heeft gedaan, regelmatig dansen voor de officieren en Mengele. Om te overleven houdt zij zich vast aan haar liefde voor haar familie en haar vriendje (die overigens in een ander kamp omgebracht wordt). Extreme honger, ongedierte, ziekten, vernederingen, martelingen, uitputting en de constante dreiging om vermoord te worden moeten gebalanceerd worden door de sterke band met haar zus, het delen van alles wat er aan eten is met de andere vrouwen, de liefdevolle herinneringen en een ontzagwekkende wil om te leven. Na Auschwitz volgen concentratiekamp Mauthausen en de dodenmars die bijna niemand overleeft. Meer dood dan levend en als enkelen van de weinigen worden de zussen bevrijd door de Amerikanen.

Eger trouwt, krijgt een dochter en emigreert naar Amerika, waar het immigrantengezin een armoedig bestaan leidt. Net als andere overlevenden probeert Eger het kamp te vergeten en te verdringen, maar dit lukt naarmate de tijd vordert steeds minder. Als het gezin wat meer financiële ruimte krijgt besluit ze psychologie te gaan studeren en ze promoveert. Geleidelijk aan begint ze te begrijpen wat een trauma, haar trauma, is en hoe traumatische herinneringen werken. Weglopen en ontkennen zijn op een gegeven moment geen opties meer: Eger zoekt hulp en gaat aan de slag met zichzelf. Ook haar cliënten zijn in dit proces belangrijke spiegels die haar steeds een stapje verder helpen. Uiteindelijk kan zij in het reine komen met wat haar is aangedaan, en met haar eigen schuldgevoel dat zij in leven is gebleven. Ze reist sindsdien, naast haar praktijk, de hele wereld over om te getuigen van de keuze die mensen hebben, en van de vrijheid die daardoor gewonnen kan worden.

1. Eger EE. De Keuze, leven in vrijheid. Uitgeverij Bruna, 2018, ISBN 9789400508408
2. Kasprow MC, Scotton BW. A Review of Transpersonal Theory and Its Application to the Practice of Psychotherapy. J Psychother Pract Res 1999;8(1):12-23
3. Walach H et al. Transpersonal psychology -- psychology of consciousness: chances and problems. Psychother Psychosom Med Psychol. 2005;55(9-10):405-15
4. Lombard CA. Psychosynthesis: A Foundational Bridge Between Psychology and Spirituality. Pastoral Psychol. 2017;66(4):461-485
5. Leijssen M. Making space for the Inner Guide. Am J Psychother 2007;61(3):255-270