De vlierbes, potente virusremmer
10 Oct, 2024
Door Geert Verhelst
Virale infecties van de luchtwegen, griep en corona-infecties kunnen, naargelang het individu en diens levensstijl, qua verloop variëren van een vrij goedaardige aandoening tot een zeer belastende en soms zelfs risicovolle ziekte. Het verschil wordt mede bepaald door de mate waarin de virale pathogenen worden afgeremd, de competentie van het immuunsysteem en de kenmerken van het virus, waaronder de virulentie. Een eenvoudig en wetenschappelijk onderbouwd hulpmiddel daarvoor is de vlierbes.
De vlier (Sambucus nigra), ook gewone of zwarte vlier, is een bladverliezende heester tot kleine boom (3 à 10 m), die hooguit enkele decennia oud wordt. Inheems in Europa, West-Azië en Noord-Afrika, en inmiddels ingeburgerd in Noord-Amerika, houdt de vlier van voedselrijke, stikstofrijke en vochtige grond in de zon of halfschaduw. Naast vindplaatsen aan de rand van bossen en in struikgewas, groeit ze dan ook graag op gronden die kunstmatig vruchtbaar zijn geworden: nabij akkers, bij mesthopen, in een kippenren, langs een vloedmerk of op kapplaatsen. Van mei tot juli bloeit de vlier met brede, roomwitte, rechtopstaande bloemenschermen (10 à 30 cm) in vlakke tuilen. Nadien verschijnen trossen ronde, zwartpaarse steenvruchten, die rijp zijn in september tot november en door hun gewicht neerhangen. Een bes heeft een doorsnede van 5 à 8 mm en bevat 3 tot 5 zaden.
Nadat de ‘hete en droge’ vlierbessen in de volksgeneeskunde al eeuwen werden aangeraden bij ‘koude en vochtige aandoeningen’ zoals griep, verkoudheden en slijmvliesaandoeningen, kon rond de eeuwwisseling vooral de virologe Dr. Mumcuoglu uitgebreid de antivirale werking ervan aantonen. Ze bevatten als werkzame stoffen flavonoïden zoals rutine, quercetine, isoquercitrine, hyperoside, astragaline, kaemferol en eldrine, maar het is vooral de onderklasse van de bijzondere, donkerblauwe anthocyanen die voor de activiteit belangrijk zijn: voorop chrysanthemine (cyanidine 3-glucoside), sambucyanine (cyanidine 3-xyloglucoside), sambucine (cyanidine 3-rhamnoglucoside) en daarvan afgeleide verbindingen, vooral 3-sambubioside-5-glycoside. Daarnaast zijn nog een aantal eiwitten beschreven, die ook bijdragen tot de antivirale werking: het lectine SNA III (Sambucus nigra agglutinine III) en de glycoproteïnen SNI-I, SNA-V en SNLRP.
Lees het gehele artikel vanaf pagina 29 in OrthoFyto 5/24.
Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.
Bronvermelding:
1. Roschek B Jr, Fink RC, McMichael MD, Li D, Alberte RS. Elderberry flavonoids bind to and prevent H1N1 infection in vitro. Phytochemistry. 2009 Jul;70(10):1255-61.
2. Barak V, Halperin T, Kalickman I. The effect of Sambucol, a black elderberry-based, natural product, on the production of human cytokines: I. Inflammatory cytokines. Eur Cytokine Netw. 2001 Apr-Jun;12(2):290-6.
3. Krawitz C, Mraheil MA, Stein M, Imirzalioglu C, Domann E, et al. Inhibitory activity of a standardized elderberry liquid extract against clinically-relevant human respiratory bacterial pathogens and influenza A and B viruses. BMC Complement Altern Med. 2011 Feb 25;11:16.
4. Monograph Sambucus nigra. Alternative Medicine Review, Volume 10, Number 1, 2005.
5. Barak V, Birkenfeld S, Halperin T, Kalickman I. The effect of herbal remedies on the production of human inflammatory and anti-inflammatory cytokines. Isr Med Assoc J 2002;4:919-22.
6. McCarty MF, DiNicolantonio JJ. Nutraceuticals have potential for boosting the type 1 interferon response to RNA viruses including influenza and coronavirus. Prog Cardiovasc Dis. 2020 May-Jun;63(3):383-385.
7. Park SJ, Shin WH, Seo JW, Kim EJ. Anthocyanins inhibit airway inflammation and hyperresponsiveness in a murine asthma model. Food Chem Toxicol. 2007 Aug;45(8):1459-67.
8. Waknine-Grinberg, Judith & El-On, Joseph & Barak, Vivian & Barenholz, Yechezkel & Golenser, Jacob. The Immunomodulatory Effect of Sambucol on Leishmanial and Malarial Infections. Planta medica 2009;75:581-6. 10.1055/s-0029-1185357.
9. Zakay-Rones Z, Varsano N, Zlotnik M. Inhibition of several strains of inluenza in vitro and reduction of the symptoms by an elderberry extract (Sambucus nigra L.) during an outbreak of influenza B in Panama. J Altern Complement Med 1995;1:361-9.
10. Zakay-Rones Z, Thorn E, Wollan T, Waldstein J. Randomized study of the efficacy of oral elderberry extract in the treatment of Influenza A and B virus infections. J Int Med Res 2004;32:132-40.
11. Hawkins J, Baker C, Cherry L, Dunne E. Black elderberry (Sambucus nigra) supplementation effectively treats upper respiratory symptoms: A meta-analysis of randomized, controlled clinical trials. Complement Ther Med. 2019 Feb;42:361-365.
12. Wieland LS, Piechotta V, Feinberg T, Ludeman E, Hutton B, et al. Elderberry for prevention and treatment of viral respiratory illnesses: a systematic review. BMC Complement Med Ther. 2021 Apr 7;21(1):112.
13. Wyganowska-Swiatkowska M, Nohawica M, Grocholewicz K, Nowak G. Influence of Herbal Medicines on HMGB1 Release, SARS-CoV-2 Viral Attachment, Acute Respiratory Failure, and Sepsis. A Literature Review. Int J Mol Sci. 2020 Jun 30;21(13):4639.
14. Weng, JR, Lin CS, Lai HC, Lin YP, Wang CY, et al. Antiviral activity of Sambucus FormosanaNakai ethanol extract and related phenolic acid constituents against human coronavirus NL63. Virus Res. 2019, 273, 197767.
15. Boroduske A, Jekabsons K, Riekstina U, Muceniece R, Rostoks N, et al. Wild Sambucus nigra L. from north-east edge of the species range: A valuable germplasm with inhibitory capacity against SARS-CoV2 S-protein RBD and hACE2 binding in vitro. Ind Crops Prod. 2021 Jul;165:113438.