Early Life Stress als promotor van ontstekingsgevoeligheid

03 Dec, 2018

Door: Yvonne van Stigt

Waar de mens in vroeger tijden leed onder infectieziektes, liggen in de huidige tijd de chronische ontstekingsreacties aan de basis van vele gezondheidsproblemen. In de complementaire geneeskunde is de focus dan ook gericht op het verminderen van die (laaggradige) ontstekingen. Met onder meer voedings- en bewegingsinterventies en stressmanagement probeert de behandelaar zoveel mogelijk ontstekingsbevorderende factoren te elimineren. Toch zijn er cliënten bij wie het gewoon niet werkt. Zijn er wellicht (epi)genetische omstandigheden die het lichaam als het ware in de ontstekingsmodus dwingen?

Er zijn veel epigenetische omstandigheden die kunnen bijdragen aan chronische ontstekingsreacties, maar een van de belangrijkste factoren is de langdurige blootstelling aan stress in de vroege jeugd. Stress is een van de belangrijkste factoren die leidt tot epigenetische veranderingen. Stress zorgt voor veranderingen in het methyleringspatroon van ons genoom; hierdoor kunnen bepaalde ziekmakende genen geactiveerd worden.¹ Blootstelling aan stress in het vroege leven is in verband gebracht met psychopathologie in de volwassenheid.² Veranderingen in de HPA-as en in dopamineactiviteit zijn mogelijk betrokken bij een mechanisme waarmee stress angsten veroorzaakt.³ Een juiste hoeveelheid dopamine is van essentieel belang voor het behouden van focus en alertheid. Maar bij een dopaminetekort ontstaat een gebrek aan focus, terwijl een overmatige dopamineproductie een hyperalertheid en daardoor angst kan veroorzaken.

In de ACE studie⁴, een meerjarig onderzoek met meer dan 17.000 participanten, is de relatie tussen ervaringen in de kindertijd en de gezondheidstoestand in het latere leven onderzocht. Tot op heden zijn hierover al meer dan 50 wetenschappelijke artikelen gepubliceerd. Uit dit onderzoek is duidelijk geworden dat een op de vijf Amerikanen seksueel is misbruikt in de jeugd, een op de vier is gebukt gegaan onder lichamelijke mishandeling, zodanig dat daar blijvende schade uit is ontstaan en een kwart van de Amerikaanse bevolking is opgegroeid met aan alcohol verslaafde familieleden.⁵ De gevolgen van deze trauma’s zijn duidelijk zichtbaar in de Amerikaanse samenleving.

1. Silberman D.S., Acosta G.B., Zorrilla Zubilete M. Long-term effects of early life stress exposure: Role of epigenetic mechanisms. Pharmacological Research, Volume 109. 2016 July, 64-73.
2. Friedman S, Smith L, Fogel D, et al. The incidence and influence of early traumatic life events in patients with panic disorder: a comparison with other psychiatric outpatients. J Anxiety Disord. 2002;16:259–72.
3. Heim C, Newport DJ, Heit S. Pituitary-adrenal and autonomic responses to stress in women after sexual and physical abuse in childhood. [see comment] JAMA. 2000;284:592–7.
4. Felitti, et al. (1998) Relationship of Childhood Abuse and Household Dysfunction to Many of the Leading Causes of Death in Adults. The Adverse Childhood Experiences (ACE) Study Am J Prev Med 1998;14(4)
5. B. van der Kolk, Traumasporen, 2016 Uitgeverij Mens! ISBN 978 94 6316 0315
6. Miller G.E., Chen E., Parker K.J. Psychological Stress in Childhood and Susceptibility to the Chronic Diseases of Aging: Moving Towards a Model of Behavioral and Biological Mechanisms. Psychol Bull. 2011 November;137(6): 959-997. doi: 10.1037/a0024768.
7. Nesse M.R., Young E.A. Encyclopedia of stress. 2000, Academic Press.
8. Rönnlund M, Åström E, Adolfsson R, Carelli MG. Perceived Stress in Adults Aged 65 to 90: Relations to Facets of Time Perspective and COMT Val158Met Polymorphism. Front Psychol. 2018 Mar 22;9:378.
9. Hoth K.F., Paul R.H., Williams L.M., Dobson-Stone C., Todd E., Schofield P.R., Gunstad J., Cohen R.A., Gordon E (2006). Associations between the COMT Val/Met polymorphism, early life stress, and personality among healthy adults. Neuropsychiatr Dis Treat. 2006 Jun;2(2):219-25.
10. Stein DJ, Newman TK, Savitz J, Ramesar R. Warriors versus worriers: the role of COMT gene variants. CNS Spectr. 2006 Oct;11(10):745-8.
11. Burggren W. Epigenetic Inheritance and Its Role in Evolutionary Biology: Re-Evaluation and New Perspectives. Biology (Basel) 2016 Jun 5(2):24.
12. Murgatroyd C. & Spengler D. Epigenetics of Early Child Development. Frontiers in Psychiatry 2011 2,16.
13. Armbruster D, Mueller A, Strobel, A, Lesch K.P., Brocke B. & Kirschbaum C. Children under stress-COMT genotype and stressful life events predict cortisol increase in an acute social stress paradigm. International Journal of Neuropsychopharmacology 2012 15(9):1229–1239.