Fosfolipiden houden het brein fit
08 Aug, 2024
Door Angélique De Beule
Je voert de kleinkinderen naar school en plots ben je de weg – die je meermaals per week doet – kwijt. Je herinnert je niet meer waar je je portefeuille achtergelaten hebt of wat de naam van je favoriete vakantiebestemming is. Incidentiele geheugenprobleempjes, ook wel seniorenmomenten genoemd, die al vanaf het veertigste levensjaar kunnen optreden. Niet alleen ouder worden, maar ook verkeerde eet- en levensgewoonten en emotionele stress kunnen de cognitieve capaciteit van de hersenen aantasten. Veranderingen in neuronale celmembranen vormt de voornaamste oorzaak voor het afnemen van het denkvermogen en de kwaliteit van het menselijke geheugen.1
Homeostase – het intact en stabiel houden van het celplasmamembraan – is voor iedere hersencel van cruciaal belang. Hiervoor dient het een beroep te kunnen doen op bouwstenen zoals eiwitten, niet-geoxideerde cholesterol, onverzadigde vetzuren (onder andere EPA en DHA) en fosfolipiden. Dat lipiden een belangrijke rol spelen in het gezond houden van ons geheugen kunnen we afleiden uit het feit dat zestig procent van het droge hersengewicht bestaat uit membraanlipiden, opgesplitst in drie subklassen: glycolipiden, cholesterol en fosfolipiden. Meer dan 50% van de aanwezige lipiden bestaat uit fosfolipiden. Door hun unieke structuur – polaire kop via fosfaatgroep gekoppeld aan apolaire vetzuurstaart – houden ze de structurele celmembraanmatrix optimaal. De vijf fosfolipiden waarover ons lichaam beschikt zijn fosfatidylserine, fosfatidylcholine, fosfatidylethanolamine, fosfatidylinositol en sphingomyeline. Het buitenste deel van de dubbellaag bestaat uit fosfatidylcholine, terwijl het binnenste deel van het membraan fosfatidylethanolamine, fosfatidylserine en fosfatidylinositol bevat. Veranderingen in de hoeveelheid of het type van fosfolipiden zorgen ervoor dat er wijzigingen optreden in de structuur en de functie van hersencelmembranen. Dit resulteert in nefaste gevolgen voor het hele centrale zenuwstelsel.1,2
Zo kon in een cross-sectioneel grootschalig onderzoek3 bij een groep van 626 ouderen de cognitieve achteruitgang gelinkt worden aan een verlaagd niveau van fosfatidylethanolamineplasmalogen (pPE) gebonden met lange keten meervoudig onverzadigde vetzuren (LC-PUFA's). Daarnaast werd het neurodegeneratief effect versterkt door plasmawijzigingen van andere fosfolipiden als gevolg van een variatie in de lipidemie en onderliggende ontstekingsreacties. Uit diverse studies is namelijk gebleken dat fosfatidylserine - slechts in kleine concentraties (5–10%) aanwezig - een sleutelrol speelt bij het ondersteunen van neurale functies. Fosfatidylserine heeft dankzij zijn negatief geladen kopgroep een regulerende werking op het vlak van Na+/K+-ATPase activiteit, wat de soepele en bewegelijke neurale membraanomgeving ten goede komt. Daarnaast speelt het een belangrijke rol in de activatie van onder andere acetylcholine, dopamine en noradrenaline.3,4
Fosfolipiden zijn dus essentieel voor het fit houden van het brein. Voedingsmiddelen rijk aan fosfolipiden zijn onder meer koemelk (colostrum), eigeel en sojabonen. Gerandomiseerde, dubbelblinde, placebogecontroleerde onderzoeken laten zien dat cognitieve ondersteuning kan worden bekomen met een fosfatidylserine supplement van 300–500 mg per/dag gedurende zes maanden. Bij voorkeur wordt geopteerd voor een fosfatidylserine supplement afkomstig van rundercortex, eieren of krill, omdat deze DHA bevatten en het best overeenkomen met de fosfolipidenstructuur in ons brein. Fosfatidylserine-inname (300 mg/dag) gedurende twaalf weken zorgde bovendien ervoor dat de gemiddelde cognitieve leeftijd daalde van 64 jaar naar 52 jaar. Vergeleken met een placebogroep vertoonden zij niet alleen verbetering van neuropsychologische prestaties (leren, geheugen), maar ook op het vlak van cognitie en gedrag.4-6
Bronvermelding:
1. Marina Schverer et al. Dietary phospholipids: Role in cognitive processes across the lifespan. Neuroscience & Biobehavioral Reviews Volume 111, April 2020.
2. Arpita Chakraborty et al. Lipidomics and cognitive dysfunction – A Narrative review. Turkish Journal of Biochemistry 2020.
3. Ting-Ting Liu et al. Association of Plasma Phospholipids with Age-Related Cognitive Impairment: Results from a Cross-Sectional Study. Nutrients. 2021 Jul; 13(7): 2185.
4. Ozawa, H. et al. Effects of Dietary Food Components on Cognitive Functions in Older Adults. Nutrients 2021.
5. Jingnan Chen et al. Phosphatidylserine: An overview on functionality, processing techniques, patents, and prospects. Grain & Oil Science and Technology Volume 6, Issue 4, December 2023, Pages 206-218.
6. Georges Ramalanjaona, MD, DSc, FACEP, MBA. Effects of Phosphatidylserine on Alzheimer’s Disease and Age-Related Memory Loss. Integrative medicine Alert 2001.