Kleinbladige bacopa, een hersenbooster
27 Jul, 2022
Door Geert Verhelst
Hij staat ten onterechte in de schaduw van ginkgo en zeedenschors om de hersenfuncties te bevorderen. Hij is bovendien geen eerste keuze bij depressiviteit zoals saffraan en sint-janskruid, noch een adaptogeen van de eerste lijn bij veeleisende omstandigheden zoals ashwagandha, rhodiola of ginseng. Toch is kleinbladige bacopa een plant die ingezet kan worden om zowel cognitie, stemming als stressbestendigheid te verbeteren.
Kleinbladige bacopa of waterhyssop (Bacopa monnieri) is een kleine en kruipende waterplant, die vooral voorkomt in moerassige, tropische gebieden van India, Australië en de VS. Op zijn sterk vertakkende stengels draagt hij kleine, langwerpige en sappige bladeren. Hij bloeit met witte tot purperen bloemen en kan overleven als hij volledig in water wordt ondergedompeld. Als ‘Brahmi’ wordt bacopa sinds eeuwen in de Ayurveda aangewend, waarbij hij vooral als tonicum voor het zenuwstelsel geldt, met een gunstige inwerking op het geheugen en concentratievermogen en ter verlichting van angst en depressiviteit.
Ook in de moderne fytotherapie wordt kleinbladige bacopa vooral ingezet als ‘nootropicum’ met als doel het cognitieve vermogen in zijn verschillende deelaspecten te verbeteren. Waarom bacopa daarbij veelbelovend is, heeft hij vooral te danken aan een groep van triterpenoïde saponinen of ‘bacosiden’, waarvan er twaalf zijn beschreven. In minstens vier reviews van preklinische studies1-4 is om te beginnen aangetoond dat deze stoffen door een antioxiderend en anti-inflammatoir vermogen neuroprotectief werken.
Ook verhoogt bacopa de beschikbaarheid van acetylcholine, de voor het cognitief vermogen belangrijkste neurotransmitter. Terwijl dit vooral toegeschreven werd aan het afremmen van de afbraak van acetylcholine door het enzym acetylcholinesterase, blijkt het eerder te gaan om een verhoogde beschikbaarheid van choline en een toegenomen synthese van acetylcholine via het enzym choline acyltransferase. Verder is ook een toename van de hersendoorbloeding aangetoond met een betere microcirculatie in de delicate haarvaten; minstens even goed als de daarvoor beter bekende Ginkgo biloba. Ten slotte ziet men in een aantal diermodellen voor stress dat bacopa significant de neurotransmitter dopamine verhoogt, die onder meer belangrijk is voor de mentale focus en interesse.
Lees het gehele artikel vanaf pagina 29 in OrthoFyto 4/22.
Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.
Bronvermelding:
1. Abdul Manap AS, Vijayabalan S, Madhavan P, Chia YY, Arya A, Wong EH, Rizwan F, Bindal U, Koshy S. Bacopa monnieri, a Neuroprotective Lead in Alzheimer Disease: A Review on Its Properties, Mechanisms of Action, and Preclinical and Clinical Studies. Drug Target Insights. 2019 Jul 31;13:1177392819866412.
2. Aguiar S, Borowski T. Neuropharmacological review of the nootropic herb Bacopa monnieri. Rejuvenation Res. 2013;16(4):313-326.
3. Sukumaran NP, Amalraj A, Gopi S. Neuropharmacological and cognitive effects of Bacopa monnieri (L.) Wettst - A review on its mechanistic aspects. Complement Ther Med. 2019 Jun;44:68-82. Epub 2019 Mar 30.
4. Shalini VT, Neelakanta SJ, Sriranjini JS. Neuroprotection with Bacopa monnieri-A review of experimental evidence. Mol Biol Rep. 2021 Mar;48(3):2653-2668. Epub 2021 Mar 6.
5. Pase MP, Kean J, Sarris J, Neale C, Scholey AB, Stough C. The cognitive-enhancing effects of Bacopa monnieri: a systematic review of randomized, controlled human clinical trials. J Altern Complement Med. 2012 Jul;18(7):647-52. doi: 10.1089/acm.2011.0367. Epub 2012 Jul 2.
6. Neale C, Camfield D, Reay J, Stough C, Scholey A. Cognitive effects of two nutraceuticals Ginseng and Bacopa benchmarked against modafinil: a review and comparison of effect sizes. Br J Clin Pharmacol. 2013;75(3):728-737.
7. Kongkeaw C, Dilokthornsakul P, Thanarangsarit P, Limpeanchob N, Norman Scholfield C. Meta-analysis of randomized controlled trials on cognitive effects of Bacopa monnieri extract. J Ethnopharmacol. 2014;151(1):528-35. Epub 2013 Nov 16. PMID: 24252493.
8. Kean JD, Downey LA, Stough C. A systematic review of the Ayurvedic medicinal herb Bacopa monnieri in child and adolescent populations. Complement Ther Med. 2016 Dec;29:56-62.. Epub 2016 Sep 4.
9. Sairam K, Dorababu M, Goel RK, Bhattacharya SK. Antidepressant activity of standardized extract of Bacopa monniera in experimental models of depression in rats. Phytomedicine. 2002 Apr;9(3):207-11.
10. Bhattacharya SK, Ghosal S. Anxiolytic activity of a standardized extract of Bacopa monniera: an experimental study. Phytomedicine. 1998 Apr;5(2):77-82.
11. Calabrese, Carlo, et al. ‘Effects of a Standardized Bacopa Monnieri Extract on Cognitive Performance, Anxiety, and Depression in the Elderly: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Trial.’ Journal of Alternative and Complementary Medicine (New York, N.Y.), Mary Ann Liebert, Inc., July 2008.
12. Sheikh N, Ahmad A, Siripurapu KB, Kuchibhotla VK, Singh S, Palit G. Effect of Bacopa monniera on stress in duced changes in plasma corticosterone and brain mono amines in rats. J Ethnopharmacol 2007;111:671.
13. Zu X, Zhang M, Li W, Xie H, Lin Z, Yang N, Liu X, Zhang W. Antidepressant-like Effect of Bacopaside I in Mice Exposed to Chronic Unpredictable Mild Stress by Modulating the Hypothalamic-Pituitary-Adrenal Axis Function and Activating BDNF Signaling Pathway. Neurochem Res. 2017 Nov;42(11):3233-3244. Epub 2017 Jul 31. PMID: 28758176.
14. Dave UP, Dingankar SR, Saxena VS et al. An open-label study to elucidate the effects of standardized Bacopa monnieri extract in the management of symptoms of attention-deficit hyperactivity disorder in children. Adv Mind Body Med. 2014 Spring;28(2):10-5.
15. Kean JD, Downey LA, Sarris J, Kaufman J, Zangara A, Stough C. Effects of Bacopa monnieri (CDRI 08®) in a population of males exhibiting inattention and hyperactivity aged 6 to 14 years: A randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Phytother Res. 2022 Feb;36(2):996-1012. Epub 2022 Jan 18.