Er zijn goede alternatieven voor benzodiazepines

03 Dec, 2018

Door: Han Siem

Iedere behandelaar kent het fenomeen: patiënten met slaapstoornissen. Regulier bestaan er diverse methodes om patiënten weer te leren slapen, maar helaas met wisselend succes. De patiënt valt vaak terug; verslaving aan en afhankelijkheid van benzodiazepinen (bdp’s) zoals temazepam en oxazepam vormt een groot probleem. Is het raadzaam om patiënten jarenlang te behandelen met bdp’s; zijn er complementaire alternatieven? Is het ook veilig om bdp’s af te bouwen? Er zijn wel antwoorden op die vragen.

Benzodiazepinen (bdp) worden sinds hun intrede in 1955 op zeer grote schaal voorgeschreven; in Nederland ongeveer 10 miljoen recepten. Tot aan 2002 is het gebruik elk jaar gegroeid en het aantal verslaafden problematisch toegenomen.¹ De overheid heeft getracht het gebruik te beteugelen door deze geneesmiddelen niet meer standaard te vergoeden, met uitzondering van specifieke psychische indicaties. Helaas is dat niet gelukt, mede doordat de kostprijs van deze middelen erg laag is.

De bdp’s grijpen, na goede passage van de bloed-hersenbarrière, in de hersenen aan op de GABA-A -receptor en versterken selectief de werking van GABA. Daardoor ontstaat farmacologische sedatie, slaapbevordering, anxiolyse, spierverslapping en een anticonvulsief effect. Ook treedt er geheugenverlies op. De bdp’s werken alle op soortgelijke wijze; het grootste verschil zit in de halfwaardetijd die kan verschillen van ultrakort (midazolam, ca. 3 uur) tot ultralang (diazepam, ca. 20-48 uur). De meeste bdp’s werken ca 10-14 uur. Ook verschillen de bdp’s enigszins in receptorgevoeligheid waardoor er onderlinge verschillen zijn ten aanzien van het anxiolytische of anticonvulsieve effect.

Bdp’s zijn relatief minder schadelijk dan de voorheen gebruikte barbituraten. De belangrijkste hinderlijke bijwerkingen zijn echter het geheugenverlies, de vergrote kans op vallen bij met name ouderen en de tolerantie en afhankelijkheid die optreedt bij chronisch gebruik; er is steeds meer nodig voor een vergelijkbaar effect en de patiënt kan nauwelijks meer functioneren zónder. Het besef hiervan bij de patiënt is vaak een reden waarom men wil stoppen. Maar dat geeft, net als bij nicotineafhankelijkheid, in de praktijk vergelijkbare problemen bij afkicken.^2,3 Een andere belangrijke bijwerking is het ongunstige effect op de remslaap, de non-remslaap en de slaapkwaliteit. Gebruikers worden hierdoor, paradoxaal genoeg, minder uitgerust wakker en voelen zich overdag psychisch en lichamelijk suboptimaal.^4,5

1. Stichting Farmaceutische Kengetallen 2018
2. Farmacotherapeutisch Kompas 2018
3. Cumming et al. Bdp and risk of hip fractures in older people. CNS Drugs 2003;17:825-37
4. Manconi M, Ferri R, Miano S, Maestri M, Bottasini V, Zucconi M, Ferini-Strambi L. Sleep architecture in insomniacs with severe benzodiazepine abuse. Clin Neurophysiol. 2017 Jun;128(6):875-881. doi: 10.1016/j.clinph.2017.03.009. Epub 2017 Mar 16.
5. Mazza M, Losurdo A, Testani E, Marano G, Di Nicola M, Dittoni S, Gnoni V, Di Blasi C, Giannantoni NM, Lapenta L, Brunetti V, Bria P, Janiri L, Mazza S, Della Marca G. Polysomnographic findings in a cohort of chronic insomnia patients with benzodiazepine abuse. J Clin Sleep Med. 2014 Jan 15;10(1):35-42. doi: 10.5664/jcsm.3354.
6. www.huizerapotheekcomplementair.nl/instrumenten-zelftest/tablettensplitter
7. Siem, H.. GABA een slaapverwekkend stofje? Orthofyto 2018 febr:10-11