Ouderen en medicatie
12 Aug, 2019
Door: Han Siem
Ouderen ondervinden vaker problemen bij het gebruik van medicatie dan jongeren. Daar is een aantal oorzaken van bekend. De farmacokinetiek kan bij het ouder worden veranderen waardoor vaak een smallere therapeutische breedte geldt voor medicatie. Daarnaast hebben ouderen vaker meerdere chronische aandoeningen met méér kans op geneesmiddel-interacties. Ook hebben ze vaker een slechtere nier- en leverfunctie; de afbraak van medicatie verloopt langzamer met meer kans op stapeling en toxiciteit. Samen met minder vermogen tot homeostase leidt dit soms tot problemen.
Een toegediend medicament of nutriënt doorloopt diverse processen (absorptie, distributie) alvorens het wordt geëlimineerd. De mate van absorptie is een belangrijke farmacokinetische parameter en bepaalt de biologische beschikbaarheid. Met het ouder worden treedt een aantal fysiologische veranderingen op die mogelijk de opname van geneesmiddelen uit het maag-darmkanaal beïnvloeden.
Opname vanuit de maag vindt maar in geringe mate plaats. De maagwand is voorzien van een dikke mucuslaag en het absorberend oppervlak is gering. Bovendien verblijft de inhoud maar korte tijd in de maag. Maar ouderen hebben doorgaans wel een verminderde maagzuurproductie. Dat kan nog worden versterkt door het gebruik van maagzuurremmers, dat hoger ligt bij ouderen. Theoretisch kan dit leiden tot een verminderde opname van medicatie. In de praktijk blijkt dit echter nauwelijks het geval; waarschijnlijk doordat de pH van de maag niet alleen bepaald wordt door de maagzuurproductie, maar ook door neutraliserende invloeden van voedingsmiddelen.
Recent onderzoek heeft aangetoond dat – hoewel de snelheid waarmee maagzuur wordt gevormd en uitgescheiden afneemt met het stijgen van de leeftijd – er per 24 uur geen grote verschillen zijn tussen oudere en jongere patiënten. Derhalve zijn er ook geen verschillen in opname van medicatie vanuit de maag.1,2 Er treden bij ouderen wel veranderingen op in de functie van het maagdarmkanaal, maar die leiden niet tot opname-problemen met medicatie. Ook op dit punt is geen dosisaanpassing nodig bij ouderen.
- Daal J O et al. Ouderen en geneesmiddelen. Geneesmiddelenbulletin 2003:37;77-81
- Farmacotherapeutisch Kompas. Hoofdstukken Farmacokinetiek en Geneesmiddelen bij ouderen.
- Jansen P A F. Valkuilen bij medicatiegebruik door ouderen. Geneesmiddelenbulletin 2000:34;53-9
- Stichting Farmaceutische Kengetallen www.sfk.nl