Rode gist: mogelijk alternatief voor reguliere cholesterolverlagers?

08 Oct, 2018

Door: Han Siem

Zowel bij de Vitamineapotheek als in onze reguliere apotheek krijgen we frequent de vraag om een natuurlijk alternatief voor de reguliere cholesterolverlagers. In de praktijk worden statines soms slecht verdragen; vooral de hinderlijke spierpijn in de benen is een veelgehoorde klacht. Om die reden is er bij een aanzienlijke groep statinegebruikers vaak behoefte aan een alternatief dat cholesterol effectief verlaagt, zonder dat deze nare bijwerking optreedt.

De statines, ontdekt en ontwikkeld in de jaren 70, zijn vandaag de dag niet meer weg te denken uit het medische behandelprotocol. Grotendeels vanwege de grote invloed van de farmaceutische industrie die inmiddels miljarden heeft kunnen verdienen aan de cholesterolverlagers. De statines grijpen in op de cholesterolsynthese door remming van de snelheidsbepalende stap (HMG-CoA reductase.

Een statine wordt voorgeschreven bij hypercholesterolemie, ter preventie van hart- en vaatziekten en diabetes mellitus. De in de praktijk veelvoorkomende spierklachten als gevolg van statinegebruik lijken genetisch bepaald te zijn^1,2, mogelijk via een mutatie in een van de genen die codeert voor de biosynthese van co-enzym Q10, dat belangrijk is voor de energievoorziening van de cel.¹ Deze klachten variëren van een goedaardige spier- of gewrichtspijn tot myositis met een meer dan tienvoudige verhoging van het creatinekinase (CK), wat een indicatie is voor verhoogde spierafbraak. Ook de hartspier werkt minder goed bij statinegebruikers.³ De incidentie van spierpijn na gebruik van statines varieert van 1 tot 7 procent. Ernstige myopathie treedt op bij 0,5 procent van de patiënten. Levensbedreigende rabdomyolyse komt gelukkig zeer zelden voor (ongeveer 1 op 100.000 gebruikers). Rabdomyolyse kan optreden bij daarvoor gevoelige personen en bij gelijktijdig gebruik van andere middelen die de afbraak van een statine verhinderen, bijvoorbeeld via de metabolisatie door het CYP3A4-enzymsysteem.
Statines blijken het risico op diabetes in lichte mate te verhogen (9 procent)⁵ en naarmate de dosering hoger is, neemt dit risico verder toe.<sup<6 Het tegenstrijdige is dat diabetes een belangrijke risicofactor is voor hart- en vaatziekten, die men juist beoogt te bestrijden met behulp van statines. Toch wegen de cardiovasculaire voordelen in de meeste gevallen op tegen het licht verhoogde risico op diabetes.⁷ Daarbij is het belangrijk te vermelden dat het extra risico op diabetes door statinegebruik bij postmenopauzale vrouwen aanmerkelijk hoger is, namelijk 71 procent.⁸

1. Oh J, Ban M.R., Miskie, B.A., Pollex, .R.L, Hegele, R.A.. Genetic determinants of statin intolerance. Lipids in health and disease. 2007 Mar 21;6:7.
2. Yandell, K.(2013) Gene a pain for statin users. The-Scientist.com.
3. Rubinstein, J., Aloka, F., Abela, G.S. Statin therapy decreases myocardial function as evaluated via strain imaging. Clin Cardiol. 2009 Dec;32(12):684–9.
4. Actueel geneesmiddelen voor mensen 10 augustus 2001. Uit de handel halen Lipobay Geraadpleegd op www.cbg-meb.nl/
5. Sattar, N., Preiss, D., Murray, H.M. Statins and risk of incident diabetes: a collaborative meta-analysis of randomised statin trials. Lancet. 2010 Feb 27;375(9716):735–42.
6. Preiss, D., Seshasai, S.R.K., Welsh, P. Risk of incident diabetes with intensive-dose compared with moderate-dose statin therapy: a meta-analysis. JAMA. 2011 Jun 22;305(24):2556–64. PMID 21693744.
7. Ridker PM, Pradhan A, Macfadyen JG, Libby P, Glynn RJ. Cardiovascular benefits and diabetes risks of statin therapy in primary prevention: an analysis from the JUPITER trial. Lancet. 2012 Aug 11;380(9841):565–71.
8. Culver AL, Ockene IS, Balasubramanian R, et al. Statin use and risk of diabetes mellitus in postmenopausal women in the Women's Health Initiative. Arch Intern Med [Internet]. 2012 Jan 23;172(2):144–52.
9. Investigations on Differences in Atorvastatin Metabolites Ratios as a Diagnostic Tool in Detecting Atorvastatin Induced Myotoxicity. Geraadpleegd via www.clinicaltrials.gov
10. Schirris, T. J. J., Renkema, G. H., Ritschel, T., Voermans, N. C., Bilos, A., van Engelen, B. G. M., … Russel, F. G. M. Statin-Induced Myopathy Is Associated with Mitochondrial Complex III Inhibition. Cell Metabolism, 22(3), 399–407.
11. Statines versnellen veroudering (2015). Geraadpleegd via www.pw.nl/nieuws
12. Vederas JC, Moore RN, Bigam G, Chan KJ (1985). Biosynthesis of the hypocholesterolemic agent mevinolin by Aspergillus terreus. Determination of the origin of carbon, hydrogen and oxygen by 13C NMR and mass spectrometry. J Am Chem Soc107 (12): 3694–701.
13. Alberts AW, Chen J, Kuron G, Hunt V, Huff J, Hoffman C, Rothrock J, Lopez M, Joshua H, Harris E, Patchett A, Monaghan R, Currie S, Stapley E, Albers-Schonberg G, Hensens O, HirshfielD J, Hoogsteen K, Liesch J, springer J (July 1980). Mevinolin: a highly potent competitive inhibitor of hydroxymethlglutaryl-coenzyme A reductase and a cholesterol-lowering agent. Proc Natl Acad Sci U S A 77 (7): 3957–61 .
14. Cimermann N., Cimerman A. (Mar 1995). Pleurotus fruiting bodies contain the inhibitor of 3-hydroxy-3-methylglutaryl-coenzyme A reductase-lovastatin.. Exp Mycol. 19 (1): 1–6.
15. Liu J, Zhang, J, Shi Y, Grimsgaard, S., Alraek T, Fonnebo V. Chinese red yeast rice (Monascus purpureus) for primary hyperlipidemia: a meta-analysis of randomized controlled trials. Chin Med 2006; 1: 4.
16. Farmer JA, Washington LC, Jones PH, Shapiro DR, Gotto AM Jr, Mantell G. Comparative effects of simvastatin and lovastatin in patients with hypercholesterolemia. The Simvastatin and Lovastatin Multicenter Study Participants. Clin Ther. 1992 Sep-Oct;14(5):708-17.
17. European Food Safety Authority. Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to monacolin K from red yeast rice and maintenance of normal blood LDL-cholesterol concentrations (ID 1648,1700) pursuant to Article 13(1) of Regulation EC No 1924/2006. EFSA Journal 2011; 9: 2304.
18. Pruyssers, A. Co-enzym Q10 en statines 2. Geraadpleegd via www.vita-info.nl
19. Jacobson TA. Toward ‘pain-free’ statin prescribing: clinical algorithm for diagnosis and management of myalgia. Mayo Clin Proc. 2008;83:687-700.
20. Schaars CF, Stalenhoef AF. Effects of ubiquinone (coenzyme Q10) on myopathy in statin users. Curr Opin Lipidol. 2008;19:553-7.
21. Holvik, K., Madar, A. A., Meyer, H. E., Lofthus, C. M., & Stene, L. C. (2007). A randomised comparison of increase in serum 25-hydroxyvitamin D concentration after 4 weeks of daily oral intake of 10 microg cholecalciferol from multivitamin tablets or fish oil capsules in healthy young adults. The British Journal of Nutrition, 98(3), 620–5.
22. De Munck-Khoe. Myalgie door Vit D tekort. Pharm.Wb 2011 (6)-febr:23 b 2011 (6)-febr:23
23. Singla, Mandeep, et al. Vitamin D supplementation improves simvastatin‐mediated decline in exercise performance: A randomized, double‐blind, placebo‐controlled study. Journal of Diabetes. 2017 Dec;9(12):1100-1106.
24. Ahmed, Waqas, et al. Low serum 25 (OH) vitamin D levels (< 32 ng/mL) are associated with reversible myositis-myalgia in statin-treated patients. Translational Research, 2009 Jan;153(1):11-6.
25. Young JM, Florkowski CM, Molyneux SL, et al. Effect of coenzyme Q(10) supplementation on sim vastatin-induced myalgia. Am J Cardiol. 2007 Nov 1;100(9):1400-3. Epub 2007 Aug 16.