Weerstand bevorderende middelen

05 May, 2020

Door: Han Siem

Bij gebrek aan een vaccin of geneesmiddel tegen Covid-19 is de behoefte aan weerstand bevorderende supplementen nu groter dan ooit. Dat verklaart de extreme landelijke run op vitamine C, vitamine D, echinacea en dergelijke. Ze zouden een goede aanvulling kunnen zijn voor met name ouderen. Maar daar komen ook interacties met reguliere middelen om de hoek kijken.

De kruiden en vitamines die het meest worden ingezet ter verhoging van de weerstand zijn onder andere vitamine C, vitamine D3, selenium, zink, Andrographis paniculata, Astragalus membranaceus, Echinacea angustifolia, vlierbes (Sambucus nigra), berberis (Hydrastasis canadensis), cat’s claw (Uncaria tormentosa) en curcuma longa. Deze lijst is zeker niet volledig maar dit zijn de producten die landelijk het meest worden ingezet. Hoe kunnen interacties die klinisch relevant zijn ontstaan? Ik heb in eerdere afleveringen van deze rubriek het effect van kruiden op het cytochroom P450-systeem beschreven; en dat kruiden door remming of inductie van de CYP-enzymen de metabolisering en hiermee de werking van het reguliere geneesmiddel kunnen beïnvloeden.¹

Dit mechanisme kan ook nu weer een belangrijke rol spelen bij gelijktijdige toepassing. Voor kruiden met een weerstand bevorderend effect geldt over het algemeen dat men voorzichtig moet zijn bij de combinatie met immunosuppressiva zoals azathioprine, cyclosporine, tacrolimus en prednison; hun werking kan theoretisch worden geantagoneerd. Deze waarschuwing is in de literatuur opgenomen voor de kruiden selenium, andrographis, astragalus, echinacea, vlierbes, berberis en cat’s claw.² Voor informatie over curcuma verwijs ik u naar eerdere bijdragen.³

Wat betreft vitamine C: wees voorzichtig indien vitamine C wordt gecombineerd met chemotherapeutica. De gegevens in de literatuur zijn echter wat controversieel. Zo wordt vermeld dat de antioxiderende werking van vitamine C de effectiviteit van alkylerende chemotherapeutica zoals cyclophosphamide, chlorambucil, carmustine, busulfan en thiotepa kan afremmen door invloed op de vrije radicalen die tijdens de behandeling ontstaan.⁴ Er zijn echter ook studies die aantonen dat vitamine C een verbetering van de effectiviteit kan geven door vermindering van de oxidatieve stress die kan interfereren met de apoptosis (celdood) van de kankercellen.^5,6

1. Siem, D.H. Interacties tussen reguliere geneesmiddelen en complementaire suppletie. Orthofyto aug-sept 2016
2. The Natural Standard
3. Han Siem. Curcuma. OrthoFyto aug 2017
4. Labriola D, Livingston R. Possible interactions between dietary antioxidants and chemotherapy. Oncology 1999;13:1003-8.
5. Prasad KN. Rationale for using high-dose multiple dietary antioxidants as an adjunct to radiation therapy and chemotherapy. J Nutr 2004;134:3182S-3S
6. Conklin KA. Cancer chemotherapy and antioxidants. J Nutr 2004;134:3201S-3204S.
7. Sattar A, Willman JE, Kolluri R. Possible warfarin resistance due to interaction with ascorbic acid: case report and literature review. Am J Health Syst Pharm. 2013;70(9):782-6
8. Schwartz JB. Effects of vitamin D supplementation in atorvastatin-treated patients: A new drug interaction with an unexpected consequence. Clin Pharmacol Ther 2009;85:198-203.
9. Schiavon R, Freeman GE, Guidi GC, et al. Selenium enhances prostacyclin production by cultured endothelial cells: possible explanation for increased bleeding times in volunteers taking selenium as a dietary supplement. Thromb Res 1984;34:389-96.
10. Capdor J, Foster M, Petocz P, Samman S. Zinc and glycemic control: a meta-analysis of randomised placebo controlled supplementation trials in humans. J Trace Elem Med Biol. 2013 Apr;27(2):137-42.
11. Hansten PD, Horn JR. Drug Interactions Analysis and Management. Vancouver, WA: Applied Therapeutics Inc., 1997 and updates.
12. Zhao HY, Fang WY. Antithrombotic effects of Andrographis paniculata nees in preventing myocardial infarction. Chin Med J (Engl) 1991;104:770-5.
13. Ma J, Peng A, Lin S. Mechanisms of the therapeutic effect of astragalus membranaceus on sodium and water retention in experimental heart failure. Chin Med J (Engl) 1998;111:17-23
14. Lan J, Zhao Y, Dong F, et al. Meta-analysis of the effect and safety of berberine in the treatment of type 2 diabetes mellitus, hyperlipemia and hypertension. J Ethnopharmacol. 2015;161:69-81
15. Zhang Y, Li X, Zou D, et al. Treatment of type 2 diabetes and dyslipidemia with the natural plant alkaloid berberine. J Clin Endocrinol Metab 2008;93:2559-65
16. Budzinski JW, Foster BC, Vandenhoek S, Arnason JT. An in vitro evaluation of human cytochrome P450 3A4 inhibition by selected commercial herbal extracts and tinctures. Phytomedicine 2000;7:273-82.