Interventies voor hormoongerelateerde oxidatieve stress
10 Apr, 2024
Door Angélique De Beule
Aanhoudende periodes van stress zorgen ervoor dat het fijn afgestemde endocriene systeem, met name de hypothalamus–hypofyse–bijnier(HPA)-as ontregeld raakt. De overmatige cortisolafgifte gaat op cellulair niveau gepaard met de vorming van oxidatieve stress. Kleine reactieve zuurstof- en stikstofdeeltjes - die wanneer ze niet op tijd worden geneutraliseerd door antioxidanten - voor de nodige cel- en weefselschade kunnen zorgen. Hierdoor blijkt in de klinische praktijk dat mensen met een bijnierdisfunctie vaak ook te maken hebben met klachten als vermoeidheid, verzwakte immuniteit, geheugenproblemen en versnelde veroudering ten gevolge van de toenemende oxidatieve stress.1
Bij een acuut gevaar is het noodzakelijk dat het lichaam beroep kan doen op de stresshormonen cortisol en adrenaline. Echter nemen ze gedurende een langere periode de bovenhand dan induceren ze niet alleen meer vrije radicalen, maar zijn ze ook in staat om het cellulair antioxidantafweersysteem te ontregelen. Overmatige glucocorticoïdenaanmaak en/of -gebruik (vaak ingezet bij ontsteking en auto-immuun gerelateerde aandoeningen) leidt tot verhoogde glucosespiegels. Die op hun beurt met eiwitten en vetten kunnen binden tot voortgeschreden-versuikeringseindproducten of Advanced Glycation End Products (AGEs). Toenemende glycatie (serummarker HbA1C) verhoogt de oxidatieve stress barometer, terwijl men de enzymatische antioxidanten – superoxide dismutase (SOD), catalase (CAT) en glutathionperoxidase (GPx) - op hippocampusniveau drastisch ziet dalen, met cognitieve problemen als gevolg. Ook ontregelde hoeveelheden aldosteron (mineraalcorticosteroïden) en androgenen, zoals testosteron en DHEA (bijvoorbeeld PCOS), kunnen hormoongeassocieerde oxidatieve stress uitlokken.1
Bevindt een cliënt/patiënt zich in een situatie van bijnierinsufficiëntie dan is het van cruciaal belang om naast de endogene (vaak dalende) antioxidanten het lichaam te voorzien van extra exogene (voedings)antioxidanten ter preventie van schade door oxidatieve stress (serummarker: malondialdehyde). Vitamine C - een krachtig wateroplosbaar antioxidant - maakt samen met vitamine E, co-enzym Q10, glutathion en alfaliponzuur deel uit van ons cellulair antioxidantnetwerk. Ascorbinezuur heeft een stressregulerende werking omdat het optreedt als cofactor in de bijnierschors bij de productie van glucocorticoïden. Andere vitaminen die als antioxidant een beschermende functie bieden zijn carotenoïden zoals bètacaroteen, lycopeen en luteïne. Op (sporen)mineraal niveau zijn onder meer selenium en zink onmisbaar. Verschillende enzymatische antioxidanten (GPx en SOD) maken gebruik van selenium en zink als cofactor. Net als vitamine C bezitten ze de capaciteit om het immuunsysteem te verbeteren. Voor mitochondriale bescherming is er onder andere co-enzym Q10. Een veelzijdig antioxidant met ontstekingsremmende eigenschappen die erop toeziet dat de cellulaire ATP-productie efficiënt verloopt.1,2
Tot slot is er de koning onder de antioxidanten: melatonine. Een veelzijdig neurohormoon dat ook een belangrijke regulerende rol heeft in ons circadiaans ritme en voor onze geheugenvorming en immuunrespons.3 In tegenstelling tot andere antioxidanten heeft één melatoninemolecule de capaciteit om ten vrije radicaalmoleculen te neutraliseren. Naast de directe opruimende werking functioneert melatonine ook als een indirecte antioxidant door zijn vermogen om de expressie en activiteit van andere antioxiderende enzymen te stimuleren die vrije radicalen en hun voorlopers verwijderen. Evenals co-enzym Q10 helpt melatonine de mitochondriën te beschermen tegen oxidatieve stress.2
Om aan hormoongerelateerde oxidatieve stress een halt toe te roepen, is enerzijds stressreductie belangrijk. Anderszijds zijn belangrijke interventies het dagelijks aanvoeren van voedingsantioxidanten (citrusvruchten, bessen, paprika, kolen, groene bladgroenten) en het inzetten op een goede nachtrust van minstens zeven uur kwalitatieve slaap.1,2
Bronvermelding:
1. Anil Patani, Deepak Balram et al. Harnessing the power of nutritional antioxidants against adrenal hormone imbalance-associated oxidative stress. Front. Endocrinol., 30 November 2023 Sec. Cellular Endocrinology Volume 14 – 2023.
2. Aysun Hacışevki and Burcu Baba. An Overview of Melatonin as an Antioxidant Molecule: A Biochemical Approach. Intechopen 2018.
3. Van Bladel, I. Somnologist Inge Declercq: Gezond slapen begint overdag. OrthoFyto 3-2023.