De kracht van onderbroken vasten

12 Aug, 2019

Door: Samefko Ludidi

Intermittent fasting of onderbroken vasten is de afgelopen tien jaar vanwege zijn gezondheidsvoordelen enorm in populariteit toegenomen. Vasten kent een lange evolutionaire historie. Voedselschaarste – een vorm van vasten – is onlosmakelijk verbonden met de ontwikkeling van alle levende diersoorten, dus ook de mens. De flexibiliteit van diersoorten om energie te kunnen opslaan in tijden van overvloed en vrij te geven in tijden van schaarsten, is hier een directe weerspiegeling van.

Een hardnekkige misvatting, met name in populaire media, is dat onze voorouders als jagers-verzamelaars elke dag aan een vorm van onderbroken vasten deden, de dag nuchter begonnen en pas aten na de eerste vondst of vangst. Een misvatting omdat de soort homo sapiens beschikt over een prefontale cortex, die complex en planmatig gedrag mogelijk maakt. Het is dus niet lastig je voor te stellen dat onze vroege voorouders, die over eenzelfde genetisch-biologische configuratie beschikten als wij, ook in staat waren een deel van het eerder verzamelde eten te bewaren om het op een later tijdstip te nuttigen.

Het feit dat onze menselijke voorouders ook werden onderworpen aan perioden van voedselschaarste heeft verschillende consequenties gehad. Zo wordt onder andere verondersteld dat de afwezigheid van voedsel de neuroplasticiteit in het brein stimuleert en in evolutionair oogpunt heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van onze hersenen.¹ Honger stimuleert namelijk in zekere zin motorische, sensorische en cognitieve verbindingen die de kans op het vinden van eten vergroten en de meeste soorten zouden niet kunnen overleven, wanneer hun brein niet goed functioneert ten tijden van honger of voedselschaarste.¹ Dit mechanisme verklaart mogelijk ook waarom mensen die langdurig vasten in de praktijk na verloop van tijd rapporteren scherper van geest te zijn. Studies laten zien dat oxidatie van eiwitten in het centrale zenuwstelsel wordt geassocieerd met het cognitieve verouderingsproces, alsook met aandoeningen als de ziekte van Parkinson en Alzheimer, onder meer door carbonylisering^2,3 en glycering⁴. Vasten vergroot de weerstand tegen oxidatieve stress in het brein en kan zo bijdragen aan gezond cognitief ouder worden.⁵

1. Mattson MP. Lifelong Brain health is a lifelong challenge: from evolutionary principles to empirical evidence. Ageing Res Rev 2018:37-45.
2. Aksenov MY, Aksenova MV, Butterfield DA, Geddes JW, Markesbery WR Protein oxidation in the brain in Alzheimer's disease. Neuroscience. 2001; 103(2):373-83.
3. Floor E, Wetzel MG J Increased protein oxidation in human substantia nigra pars compacta in comparison with basal ganglia and prefrontal cortex measured with an improved dinitrophenylhydrazine assay. Neurochem. 1998 Jan; 70(1):268-75.
4. Münch G, Thome J, Foley P, Schinzel R, Riederer P Advanced glycation endproducts in ageing and Alzheimer's disease. Brain Res Brain Res Rev. 1997 Feb; 23(1-2):134-43.
5. Martin, B, Mattson M & Maudsley S, Caloric restriction and intermittent fasting: two potential diets for successful brain aging. Ageing Res Rev. 2006;5:332–53
6. Carter S, Clifton PM, Keogh JB Effect of Intermittent Compared with Continuous Energy Restricted Diet on Glycemic Control in Patients with Type 2 Diabetes: A Randomized Noninferiority Trial. JAMA Netw Open. 2018 Jul 6; 1(3):e180756.
7. Wei M, Brandhorst S, Shelehchi M, Mirzaei H, Cheng CW, Budniak J, Groshen S, Mack WJ, Guen E, Di Biase S, Cohen P, Morgan TE, Dorff T, Hong K, Michalsen A, Laviano A, Longo VD Fasting-mimicking diet and markers/risk factors for aging, diabetes, cancer, and cardiovascular disease. Sci Transl Med. 2017 Feb 15; 9(377)
8. Grajower MM, Benjamin Horne, Clinical management of intermittent fasting in patients with diabetes mellitus, Nutrients 2019 11(4)
9. Washburn, R. L., Cox, J. E., Muhlestein, J. B., May, H. T., Carlquist, J. F., Le, V. T., Horne, B. D. Pilot Study of Novel Intermittent Fasting Effects on Metabolomic and Trimethylamine N-oxide Changes During 24-hour Water-Only Fasting in the FEELGOOD Trial. Nutrients, 11(2), 246. 2019
10. Mattson, M. P., Longo, V. D., & Harvie, M. Impact of intermittent fasting on health and disease processes. Ageing research reviews, 39, 46–58. 2017
11. Gano LB, Patel M, Rho JM J Ketogenic diets, mitochondria, and neurological diseases. Lipid Res. 2014 Nov; 55(11):2211-28.
12. Heilbronn LK, Smith SR, Martin CK, Anton SD, Ravussin E. Alternate-day fasting in nonobese subjects: effects on body weight, body composition, and energy metabolism. Am J Clin Nutr. 2005;81(1):69-73
13. Stockman, M. C., Thomas, D., Burke, J., & Apovian, C. M. (2018). Intermittent Fasting: Is the Wait Worth the Weight? Current obesity reports, 7(2), 172–185.