Fytotherapie bij hooikoorts

09 Apr, 2020

Door: Cindy de Waard

Hooikoorts, of seizoensgebonden allergische rinitis, is een IgE-gemedieerde ontsteking van het neusslijmvlies. Ook de keel, ogen en bovenste luchtwegen kunnen zijn aangedaan. Door contact met allergenen, bijvoorbeeld gras- en boompollen, reageert het neusslijmvlies met zwelling en vochtafscheiding. Andere symptomen zijn tranende ogen, kriebel in de keel, niezen, jeuk en soms kortademigheid. Naast voedings- en leefstijladviezen kunt u lokale en systemische ondersteuning bieden met fytotherapeutica.

Hooikoorts wordt veroorzaakt door een overgevoeligheid voor boom- of graspollen. De pollen kunnen bij gevoelige mensen binden aan de receptoren voor immunoglobuline E (IgE) op mestcellen en basofielen. Na binding degranuleert de mestcel binnen enkele minuten en komen er histamine en leukotriënen vrij waarna de eerste klachten ontstaan; niezen, loopneus en waterige, rode ogen. Histamine en andere pro-inflammatoire cytokinen trekken nieuwe immuuncellen aan, waaronder eosinofielen, die de ontstekingsreactie verergeren. Na enkele uren leidt dit onder andere tot een verdere zwelling van het neusslijmvlies en kortademigheid. Een dergelijke reactie zal bij hernieuwde blootstelling aan de pollen een sterkere immuunrespons veroorzaken.¹

Hooikoorts heeft een negatief effect de kwaliteit van leven en verhoogt de kans op het ontwikkelen van astma. De reguliere behandeling bestaat uit orale antihistaminica, zoals cetirizine, of nasale corticosteroïden, zoals fluticason propionaat.² Vanwege de bijwerkingen die medicatie kan geven of een verergering van de klachten in de tijd zoeken hooikoortspatiënten regelmatig naar een complementaire therapie. Kruidenmiddelen kunnen hooikoortssymptomen bestrijden en tijdelijk gebruikt worden zodra de klachten zich voordoen. Kruiden kunnen echter ook ingezet worden ter preventie van hooikoortsklachten en ter ondersteuning bij het uitbalanceren van het immuunsysteem. In dit artikel zal de wetenschappelijke onderbouwing van het gebruik van Westerse fytotherapeutica en enkelvoudige kruiden bij hooikoorts uitgelicht worden. Daarnaast worden in dit artikel enkele suggesties gedaan voor combinatie therapieën met orthomoleculaire middelen.

Systemische ondersteuning en profylaxis bij hooikoorts heeft de voorkeur, maar is niet altijd mogelijk. Tijdens een acute hooikoortsaanval kan men symptomen lokaal bestrijden met neus- en/of oogdruppels. In een klinische studie werden de effecten van Euphrasia officinalis oogdruppels op conjunctivitis onderzocht. Deelnemers (n=65, deels met allergische conjunctivitis) mochten tot 5 maal daags 1 druppel ogentroost per oog gebruiken. Meer dan 95% van hen merkte na 1-2 weken een vermindering van de klachten; optimale resultaten werden bereikt bij de toediening van 3 maal daags één druppel per oog.³

1. Bjermer L, Westman M, Holmström M, Wickman MC. The complex pathophysiology of allergic rhinitis: scientific rationale for the development of an alternative treatment option. Allergy, Asthma Clin Immunol. 2019;15(1):24.
2. NHG-Standaard Allergische en niet-allergische rinitis
3. Stoss M, Michels C, Peter E, Beutke R, Gorter RW. Prospective Cohort Trial of Euphrasia Single-Dose Eye Drops in Conjunctivitis. J Altern Complement Med. 2000;6(6):499–508.
4. Popov TA, Åberg N, Emberlin J, Josling P, Ilyina NI, Nikitin NP, et al. Methyl-cellulose powder for prevention and management of nasal symptoms. Expert Rev Respir Med. 2017;11(11):885–92.
5. Kozlov V, Lavrenova G, Savlevich E, Bazarkina K. Evidence-based phytotherapy in allergic rhinitis. Clin Phytoscience. 2018;4(1):23.
6. Alam Ansari M, Ahmed SP, Haider S, Alam Ansari N. Nagilla sativa: A non-conventional herbal option for the management of seasonal allergic rhinitis. Vol. 23, Pakistan Journal of Pharmacology. 2006.
7. Kalus U, Pruss A, Bystron J, Jurecka M, Smekalova A, Lichius JJ, et al. Effect of Nigella sativa (black seed) on subjective feeling in patients with allergic diseases. Phyther Res. 2003;17(10):1209–14.
8. Schapowal A. Randomised controlled trial of butterbur and cetirizine for treating seasonal allergic rhinitis. Br Med J. 2002 Jan 19;324(7330):144–6.
9. Guo R, Pittler MH, Ernst E. Herbal medicines for the treatment of allergic rhinitis: a systematic review. Ann Allergy, Asthma Immunol. 2007;99(6):483–95.
10. Kulka M. The Potential of Natural Products as Effective Treatments for Allergic Inflammation: Implications for Allergic Rhinitis. Curr Top Med Chem. 2009;9(17):1611–24.
11. Wilson D, Evans M, Guthrie N, Sharma P, Baisley J, Schonlau F, et al. A randomized, double-blind, placebo-controlled exploratory study to evaluate the potential of pycnogenol® for improving allergic rhinitis symptoms. Phyther Res. 2010.
12. Oršolić N, Bašić I. Propolis and plant flavonoids in human allergies and inflammations. Scientific Evidence of the Use of Propolis in Ethnomedicine. 2008 1–39.
13. Mlcek J, Jurikova T, Skrovankova S, Sochor J. Quercetin and Its Anti-Allergic Immune Response. Molecules. 2016;21(5):623.
14. Li Y, Yao J, Han C, Yang J, Chaudhry MT, Wang S, et al. Quercetin, inflammation and immunity. Vol. 8, Nutrients. MDPI AG; 2016.
15. Bakhshaee M, Jabbari F, Hoseini S, Farid R, Sadeghian MH, Rajati M, et al. Effect of silymarin in the treatment of allergic rhinitis. Otolaryngol - Head Neck Surg. 2011;145(6):904–9.
16. Ouwehand AC, Nermes M, Collado MC, Rautonen N, Salminen S, Isolauri E. Specific probiotics alleviate allergic rhinitis during the birch pollen season. World J Gastroenterol. 2009;15(26):3261.
17. Zajac AE, Adams AS, Turner JH. A systematic review and meta-analysis of probiotics for the treatment of allergic rhinitis. Int Forum Allergy Rhinol. 2015;5(6):524–32.