Medicijngebruik en nutriëntendepletie bij ouderen

03 Dec, 2020

Door: Cindy de Waard

Medicijngebruik kan de voedingsstatus van ouderen negatief beïnvloeden; er bestaat immers een wisselwerking tussen medicijnen en voeding. Zowel kort durend als langdurig gebruik van een medicijn brengt het risico mee van nutriëntentekort. Dat leidt vaak weer tot bijkomende of persisterende gezondheidsproblemen. Voedingssupplementen kunnen dan uitkomst bieden.

Ouderen hebben van zichzelf een lagere energiebehoefte, eten minder, nemen voedingsstoffen zoals vitamine B12 minder goed op, zijn vaker ondervoed en kennen specifieke voedingstekorten waaronder eiwit, vitamine D, verschillende B-vitaminen en selenium.^1,2 Tegelijk is de behoefte aan essentiële voedingsstoffen groter, temeer als er sprake is van gezondheidsproblemen en polyfarmacie: het gebruik van meerdere medicijnen tegelijkertijd. Ouderen gebruiken nu eenmaal vaker medicijnen en met het toenemen van de leeftijd wordt ook de kans op polyfarmacie groter. Aandoeningen die bij ouderen het meest voorkomen zijn artrose, diabetes mellitus type 2, nek- en rugklachten, hart- en vaatziekten, chronische longproblemen (COPD) en osteoporose.³ Medicijnen die bij deze aandoeningen worden voorgeschreven zijn onder andere paracetamol, maagzuurremmers, metformine, metoprolol, statines, digoxine, bisfosfonaten en niet-steroïde ontstekingsremmers: NSAID’s, waaronder aspirine, naproxen en diclofenac.

Medicijnen kunnen op verschillende manieren een negatief effect hebben op de voedingsstatus. Ze zijn van invloed op opname, transport, metabolisme en uitscheiding van voedingsstoffen. Het gebruik van metformine bijvoorbeeld leidt tot een verminderde opname van foliumzuur en vitamine B12, statines kunnen de aanmaak van co-enzym Q10 remmen en sommige bloeddrukverlagers verhogen de uitscheiding van kalium.
Bij het ouder worden treden er, in een persoonlijk tempo, veranderingen in het lichaam op die de hier genoemde factoren verder kunnen beïnvloeden, zoals een zwakkere lever- en nierfunctie en een algeheel afgenomen adaptief vermogen.⁴ Ook hebben veel medicijnen invloed op de eetlust, zoals een verminderd hongergevoel en misselijkheid waardoor de voedselinname verstoord wordt en er te weinig macro- en micronutriënten binnenkomen. Veelal is er sprake van een combinatie van factoren.

1. De Groot CPGM, Van Den Broek T, Van Staveren W. Energy intake and micronutrient intake in elderly Europeans: Seeking the minimum requirement in the SENECA study. Age Ageing. 1999;28(5):469–74.
2. Wolters M, Hermann S, Golf S, Katz N, Hahn A. Selenium and antioxidant vitamin status of elderly German women. Eur J Clin Nutr. 2006 Jan 24;60(1):85–91.
3. RIVM. Ranglijst aandoeningen op basis van vóórkomen Geraadpleegd op 6 oktober 2020 via www.volksgezondheidenzorg.info
4. Geneesmiddelen bij ouderen | Farmacotherapeutisch Kompas. Geraadpleegd op 6 oktober via www.farmacotherapeutischkompas.nl
5. Stichting Farmaceutische Kengetallen. ISBN 978-90-830805-0-5. 2020.
6. Natural Medicines Research Collaboration - Nutrient depletion Geraadpleegd op 18 september via naturalmedicines.therapeuticresearch.com
7. Lareb Databank Geraadpleegd op 18 september via www.lareb.nl/nl/databank/
8. Nehra AK, Alexander JA, Loftus CG, Nehra V. Proton Pump Inhibitors: Review of Emerging Concerns. Vol. 93, Mayo Clinic Proceedings. Elsevier Ltd; 2018. p. 240–6.
9. Heidelbaugh JJ. Proton pump inhibitors and risk of vitamin and mineral deficiency: evidence and clinical implications. Ther Adv drug Saf. 2013 Jun 25;4(3):125–33.
10. NSAID’s, overige | Farmacotherapeutisch Kompas Geraadpleegd op 18 september 2020 via www.farmacotherapeutischkompas.nl
11. Davies NM, Saleh J, Skjodt N. Detection and prevention of NSAID-induced enteropathy. J Pharm Pharm Sci Jan-Apr 2000;3(1):137-55.
12. Rekatsina A, Paladini M, Lombardi J, Varrassi G. Influence of Microbiota on NSAID Enteropathy: A Systematic Review of Current Knowledge and the Role of Probiotics. Adv Ther. 37. 1933–1945(2020)