De neurotoxiciteit van pyridoxine en haar vitameren

30 Jan, 2018

Door: Misha Vrolijk

De laatste jaren is er veel aandacht voor de mogelijke schadelijke effecten van vitamine B6. Gezondheidsklachten na suppletie met B6 zijn tintelingen, gevoelloosheid en zenuwpijn in handen en voeten. In de meeste gevallen verdwenen de klachten na stoppen met de supplementen. Een mogelijke verklaring voor de schadelijke effecten wordt vaak gezocht in de hoogte van de dosering. Echter, recentelijk ontving het bijwerkingencentrum Lareb verschillende meldingen over gezondheidsklachten na inname van lagere doseringen. Opmerkelijk is dat deze klachten allemaal optreden na inname van pyridoxine-supplementen. De effecten van de verschillende vitameren blijven onbelicht. Onze onderzoeksgroep onderzocht dit verder. De resultaten worden in dit artikel toegelicht.¹

Vitamine B6 is een wateroplosbare vitamine die een belangrijke rol speelt als co-enzym in veel verschillende processen in ons lichaam, zoals in het metabolisme van koolhydraten, eiwitten en vetten, en in zenuwgeleiding. Hierin is vitamine B6 voornamelijk belangrijk voor de aanmaak van neurotransmitters. We onderscheiden zes verschillende vormen van vitamine B6: Pyridoxine, pyridoxal, pyridoxamine en hun drie fosfaatvormen. Pyridoxal-fosfaat is de metabolisch actieve vorm. Dit houdt in dat pyridoxal-fosfaat de vitameer van vitamine B6 is die nodig is om vitamine B6-afhankelijke processen plaats te laten vinden. In de voeding komt vitamine B6 voornamelijk voor in de vorm van pyridoxine, pyridoxal en pyridoxamine, terwijl de meeste voedingssupplementen die op de markt aanwezig zijn pyridoxine bevatten.

Dit betekent dat in ons lichaam de ingenomen vitamine B6 uit voeding of voedingssupplementen omgezet moet worden in het actieve pyridoxal-fosfaat.² Hierbij spelen een aantal enzymen een belangrijke rol. Na inname van vitamine B6 worden de verschillende vormen opgenomen in de darmen door passieve absorptie. Deze passieve absorptie kan alleen plaatsvinden voor de niet-gefosforyleerde vormen. In het geval van inname van de gefosforyleerde vitameren van vitamine B6, dit geldt ook voor pyridoxal-fosfaat, zullen deze eerst gedefosforyleerd moeten worden. In onze darmen is het enzym alkalische fosfatase aanwezig dat hier verantwoordelijk is. In de lever worden vervolgens alle verschillende vormen omgezet in pyridoxal-fosfaat. Dit gebeurt door de enzymen pyridoxal kinase en pyridoxine fosfaat oxidase. Pyridoxal-fosfaat wordt vervolgens via de bloedbaan naar de verschillende weefsels en organen getransporteerd. In het bloed vindt dat transport voornamelijk gebonden aan albumine plaats. Daarnaast verplaatst een klein deel zich ongebonden door het bloed. Om opgenomen te worden, wordt het pyridoxal-fosfaat eerst gedefosforyleerd door alkalische fosfatase (TNSALP). Na opname zal het pyridoxal in de cel vervolgens weer gefosforyleerd worden door pyridoxal kinase tot pyridoxal-fosfaat. Uiteindelijk wordt het vitamine B6 uitgescheiden uit het lichaam via de urine als 4-pyridoxinezuur.

1. Vrolijk, M.F., et al. The vitamin B6 paradox: Supplementation with high concentrations of pyridoxine leads to decreased vitamin B6 function. Toxicol In Vitro, 2017. 44: p. 206-212.
2. Merrill, A.H., K. Horiike, and D.B. McCormick. Evidence for the regulation of pyridoxal 5-phosphate formation in liver by pyridoxamine (pyridoxine) 5 -phosphate oxidase. Biochem Biophys Res Commun, 1978. 83(3): p. 984-90.
3. Spinneker, A., et al. Vitamin B6 status, deficiency and its consequences--an overview.Nutr Hosp, 2007. 22(1): p. 7-24.
4. Schaumburg, H., et al. Sensory neuropathy from pyridoxine abuse. A new megavitamin syndrome. N Engl J Med, 1983. 309(8): p. 445-8.
5. Morra, M., et al. Sensory and motor neuropathy caused by excessive ingestion of vitamin B6: a case report. Funct Neurol, 1993. 8(6): p. 429-32.
6. Dalton, K. and M.J. Dalton. Characteristics of pyridoxine overdose neuropathy syndrome. Acta Neurol Scand, 1987. 76(1): p. 8-11.
7. van der Ham, M., et al. Quantification of vitamin B6 vitamers in human cerebrospinal fluid by ultra performance liquid chromatography-tandem mass spectrometry. Anal Chim Acta, 2012. 712: p. 108-14.
8. Bisp, M.R., et al. Determination of vitamin B6 vitamers and pyridoxic acid in plasma: development and evaluation of a high-performance liquid chromatographic assay. Anal Biochem, 2002. 305(1): p. 82-9.
9. Vincent, A.M., M. Brownlee, and J.W. Russell. Oxidative stress and programmed cell death in diabetic neuropathy. Ann N Y Acad Sci, 2002. 959: p. 368-83.
10. Castagnet, S., et al. Chronic demyelinating polyneuropathy and B6 hypervitaminosis. Rev Med Interne, 2010. 31(12): p. e1-3.