Stress, darmmicrobiota en de ontwikkeling van het kind

07 Oct, 2019

Door: Cindy de Waard

Carolina de Weerth is hoogleraar aan het Radboud Universitair Medisch Centrum. Haar onderzoek richt zich op de vroege ontwikkeling van het kind waarbij drie hoofdlijnen centraal staan, namelijk de invloeden van prenatale maternale stress; de ontwikkeling van de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as en de ontwikkeling van de darmmicrobiota. Vanuit haar wetenschappelijke achtergrond gaat zij in dit interview in op de effecten van pre- en postnatale omgevingsfactoren op emotieregulatie bij het kind.

‘Het ongeboren kind kan zich goed aanpassen aan zijn omgeving’, beaamt Carolina de Weerth. ‘Vanuit evolutionair oogpunt is dat gunstig, omdat een groot aanpassingsvermogen je een stapje voor geeft op de rest.’ Ze legt uit dat al in de baarmoeder deels wordt bepaald hoe het lichaam op latere leeftijd reageert op invloeden van buitenaf. Voorwaarde voor succes is wel dat er een match is tussen de omgeving in de baarmoeder en de postnatale omgeving. De gevolgen van een mismatch tussen deze twee kunnen namelijk ver reiken. Dat is bijvoorbeeld terug te zien in de studies van professor Tessa Roseboom aan kinderen die geboren zijn tijdens of net na de Hongerwinter.¹ In de baarmoeder hadden deze kinderen weinig voedingsstoffen tot hun beschikking waardoor het metabolisme werd afgestemd op een postnatale omgeving met schaarste. Op latere leeftijd kwamen deze kinderen echter in een omgeving waar voeding overvloedig beschikbaar was. Dat zorgde voor gezondheidsklachten, waaronder overgewicht en diabetes type 2.
De Weerth: ‘Hoe het zit met de invloed van stress op de ontwikkeling van een kind is moeilijker te onderzoeken. Er spelen vele factoren een rol; denk aan stress die de moeder ervaart, maar ook aan voeding die de moeder tot zich neemt en infecties en ontstekingen waaraan ze is blootgesteld.’

De eerste paar levensjaren van een kind kan er invloed worden uitgeoefend op zowel de ontwikkeling van orgaansystemen als op gedrag. Dit wordt uitgebreid beschreven in de Life history theory. Ieder mens heeft een bepaalde hoeveelheid middelen tot zijn beschikking en die kunnen maar één keer besteed worden. Het lichaam kan ze inzetten voor groei óf reproductie. Als een kind wordt geboren in een stressvolle omgeving waarin veel onrust en onvoorspelbaarheid voorkomt, zal het lichaam de middelen gebruiken om snel te rijpen en dus te kunnen reproduceren. Onderzoek laat zien dat zulke kinderen, met name meisjes, in deze omstandigheden sneller in de puberteit komen.² Vanuit evolutionair oogpunt is een snelle reproductie namelijk belangrijker dan groei.

1. Roseboom, T. J., Van Der Meulen, J. H., Ravelli, A. C., Osmond, C., Barker, D. J., & Bleker, O. P. (2001). Effects of prenatal exposure to the Dutch famine on adult disease in later life: an overview. Twin Research and Human Genetics, 4(5), 293-298.
2. Belsky, J., Houts, R. M., & Fearon, R. P. (2010). Infant attachment security and the timing of puberty: Testing an evolutionary hypothesis. Psychological Science, 21(9), 1195-1201.
3. Beijers, R., Riksen-Walraven, J.M.A., de Weerth, C. (2013). Cortisol regulation in 12-month-old infants: associations with early history of breastfeeding and co-sleeping. Stress, 16(3):267-77.
4. Beijers, R., Cassidy, J., Lustermans, H. & de Weerth, C. (2018) Parent-Infant Room-sharing during the First Months of Life: Longitudinal Links with Behavior during Middle Childhood. Child Development, Sep 20.