Verstoorde genexpressie en chronische inflammatie

03 Dec, 2018

Door: Gabriël Devriendt

Het is nog steeds gemeengoed om te verklaren dat de meeste ziekten te maken hebben met overerfbare en foute genen (de DNA-doctrine). Terwijl geneeskundig onderzoek zich nog altijd voornamelijk toespitst op het in kaart brengen van foute genen, wordt het steeds duidelijker dat omgevingsfactoren, zoals voeding en stress, biologische consequenties hebben. Maar slechts 2% van de kankergevallen heeft iets met erfelijke factoren te maken.¹ Over de andere 98% horen we veel minder. Dit betekent niettemin dat de omgevingsfactoren van cruciaal belang zijn.

Bij de vaststelling van een genetisch gerelateerde aandoening dacht men vroeger meteen aan een genetische mutatie. De cruciale vraag is echter of het nucleair DNA zelf de oorzaak is van de verstoring van de expressie, of dat die eerder het gevolg is van oorzaken vanuit de omgeving. Het is namelijk zeer moeilijk om één gen vast te stellen dat op zich en als énige factor verantwoordelijk is voor het ontstaan van een aandoening, of voor de ontwikkeling van een tumor. Zou dit wel het geval zijn, dan zouden alle personen die op dit specifiek gen een verstoring hebben, allemaal en zonder uitzondering onmiddellijk de gerelateerde aandoening actief ontwikkelen. Maar dat is niet het geval. Een verstoorde genetische expressie bevindt zich namelijk in het domein van de omgeving van een gen. Vandaag de dag begint men in te zien dat het probleem veel meer ligt bij de expressie van deze genen. Epigenetica is de studie van overerfbare kenmerken door veranderingen in gen-activiteit via een verandering in een chromosoom zónder wijziging in de DNA-sequentie.
Zeer intrigerend is de observatie dat epigenetische effecten ook doorgegeven kunnen worden aan meerdere generaties (transgenerationele effecten), zoals blijkt uit dierproeven.² Vanuit de epigenetica is duidelijk dat niet de genen zelf centraal staan maar hun juiste expressie. Zo zijn specifieke omgevingseffecten bekend, bijvoorbeeld de invloed van milieufactoren op kinderkanker³ of de invloed van suikeroverdaad op cardiovasculaire pathologie. Dit geeft een nieuwe dimensie aan de zorg die ons milieu verdient.
Maar het goede nieuws is dat onderzoek inmiddels ook duidelijk aangeeft dat genetisch gerelateerde aandoeningen doorgaans een epigenetische oorzaak hebben en dus meestal nog ontvankelijk zijn voor aanpassingen, wat niet het geval is met mutaties in genen.

1. Stöppler, MC. (2017.) Genetic Diseases (Inherited) Symptoms, Causes, Treatments and Prognosis, MedicinalNet.com
2. Nightingale KP, O'Neill LP, (2006) Turner BM. Histone modifications: signalling receptors and potential elements of a heritable epigenetic code Current Opinion in Genetics & Development. Volume 16, Issue 2, April 2006, Pages 125-136.
3. Childhood Cancers and the Environment (2017). CDC and U.S. Department of Health & Human Services.
4. Neri, F.et al (2017) Lack of methyl groups in gene body may lead to emergence of cancer. Nature February 23, 2017.
5. Prelich, G.et al. Gene Overexpression: Uses, Mechanisms, and Interpretation. Genetics 2012 vol. 190 no. 3 841-854.
6. DES Exposure: Questions and Answers, American Cancer Society.
7. Fan S, Meng Q, Auborn K, Carter T, Rosen EM. BRCA1 and 2 as molecular targets for phytochemicals Indol3Carbinol and genistein in prostate en breast cancer cells. Britisch Journal of Cancer 2006 Feb 13;94(3):407-26.
8. Kotsopoulos J, Zhang S, Akbari M, Salmena L, Llacuachaqui M, Zeligs M, Sun P, Narod SA. BRCA1 mRNA levels following a 4-6-week intervention with oral 3,3'-diindolylmethane. B J Cancer 2014 Sep 23;111(7):1269-74.
9. American Association of Pharmaceutical Scientists. Vegetable-derived compound effective in treating triple-negative breast cancer, research suggests. ScienceDaily, 2012 October 17.
10. Yuan R, Hou Y, Sun W, Yu J, Liu X, Niu Y, Lu JJ, Chen X (2017). Natural products to prevent drug resistance in cancer chemotherapy: a review. Annals of the New York Academy of Sciences 2017.
11. Gaude and Frezza (2014) Defects in mitochondrial metabolism and cancer. Cancer & Metabolism 2014, 2:10.
12. State of the Science of Endocrine Disrupting Chemicals 2012, Summary for Decision-Makers. Collaboration between the World Health Organization (WHO) and the United Nations Environment Programme (UNEP)