Burn-out en leefstijl

02 Dec, 2019

Door Trudy Vlot

Volgens het CBS heeft een op de zeven werkenden in de afgelopen jaren burn-outklachten gehad.¹ Marja van Vliet rept in haar proefschrift over een percentage van meer dan twintig binnen de (para)medische beroepen.² Het RIVM noemt zelfs een percentage van 42.³ Cijfers die behoren bij een epidemie. Burn-out wordt wel de beroepsziekte van deze tijd genoemd. Maar er spelen ook leefstijlfactoren mee. Daarin zou ook de oplossing kunnen liggen. De vraag is alleen: hoe krijg ik mijn patiënt in leefstijlaanpassingen mee?

Om met die vraag verder te kunnen moeten we eerst definiëren wat burn-out is. We gebruiken de omschrijving die nog steeds het meest wordt gehanteerd: die van Maslach en Jackson uit 1986. Zij definieerden burn-out als een driedimensionaal syndroom van (emotionele) uitputting, cynisme en verminderde persoonlijke bekwaamheid.⁴ Overigens zijn de grenzen tussen depressie, overspannenheid, chronisch vermoeidheidssyndroom en burn-out niet scherp te trekken. Maslach heeft daarnaast een meetinstrument ontwikkeld dat nog steeds wordt gebruikt: de Maslach Burn-out Inventory (MBI).⁵ Die kent een nieuwere, Nederlandse variant: de Utrechtse Burn-out Schaal (UBOS).⁶
Bovendien moet helder zijn wat we onder leefstijl, c.q. leefstijlaanpassingen verstaan. De factoren die we hier hanteren zijn dezelfde die ook in het Manifest voor Leefstijlgeneeskunde staan, dat ruim een jaar geleden aan minister Bruins van Medische Zorg is aangeboden.⁷ In het manifest wordt gepleit voor een drastische verandering in de zorg, waarbij leefstijl een veel prominentere plaats moet krijgen. De leefstijlfactoren die worden genoemd zijn voeding, beweging, voldoende en goed slapen, en beter om kunnen gaan met stress. Vaak worden burn-out en stress op één hoop gegooid. Maar uit bovenstaande definiëringen valt al af te leiden dat stress een leefstijlelement is en burn-out een aandoening die met stress te maken kan hebben. Of beter geformuleerd: het niet goed kunnen omgaan met stressfactoren of het onjuist afwikkelen in lichaam en geest van de stressreactie. Dit roept weer andere vragen op. Wat is stress en hoe kunnen we ermee omgaan? Kort gezegd is stress niets anders dan druk of spanning. En die hoeft niet per definitie ongezond te zijn.

1. CBS en TNO: Een op de zeven werknemers heeft burn-outklachten (2015) uit Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA)
2. van Vliet, M. (2017) Integrative Medicine in the Dutch healthcare system: prerequisites and tools for implementation Mid Sweden University, Faculty of Human Sciences, Department of Health Sciences. ORCID iD: 0000-0002-0178-2046
3. Ministerie van volksgezondheid en het RIVM, Overspannenheid en burn-out, Cijfers & Context, Trends
4. Maslach, C., Schaufeli, W. B., & Leiter, M. P. (2001). Job Burn-out. Annual Review of Psychology, 52(1), 397–422.
5. Maslach C., Jackson S.E. (1986), Maslach Burn-out Inventory Manual (2nd ed), Palo Alto, Consulting Psychologists Press
6. Schaufeli,W. Van Dierendonck, D. (2001) Utrechtse Burn-Out Schaal (UBOS) Psychodiagnostisch gereedschap De Psycholoog
7. Nederlands Instituut voor Leefstijlgeneeskunde (2018) Het manifest voor leefstijlgeneeskunde
8. Taris,T., Houtman, I., Schaufeli, W. (2016) Burn-out: de stand van zaken | Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken.
9. Vasileva LV, e.a. Immunoregulatory natural compounds in stress-induced depression: an alternative or an adjunct to conventional antidepressant therapy? Food Chem Toxicol, 2019 may, 127-81-88
10. Dinan TG, Cryan JF, The microbiome-gut-brain axis in health and disease Gastroenterol Clin North Am; 2017 Mar; 46(1):77-89