Feiten en meningen

11 Aug, 2017

Door: Anna Kruyswijk-van der Heijden, MD

Enige tijd geleden zag ik op de televisie het laatste stuk uit een gesprek over feiten en meningen, in relatie tot wetenschap. De wetenschapper die aan het woord was verklaarde dat iedereen een mening mag hebben, maar dat de wetenschap het laatste woord heeft als het om feiten gaat. Andere wetenschappers drongen er, enkele dagen later, tijdens de mars voor de wetenschap, op aan dat we ons moeten laten leiden door feiten. Bijvoorbeeld bij het nemen van beslissingen, zoals door de overheid of door individuen.

Aanleiding voor het doen van deze uitspraken en voor de mars was de wantrouwende attitude van veel mensen, onder wie president Trump, ten opzichte van de wetenschap. Alsof wetenschap ook maar een mening is en inwisselbaar voor een andere. Reden om te kijken naar wat feiten, meningen en wetenschap betekenen.

De verschillende woordenboeken omschrijven een feit als ‘een gebeurtenis of omstandigheid waarvan de werkelijkheid vaststaat’. Of iets langer: ‘iets waarvan zeker is dat het gebeurd is of dat het waar is, ofwel zintuiglijk kan worden waargenomen of instrumenteel gemeten. Een feit moet met objectieve waarnemingen vastgesteld en getoetst kunnen worden. Echter, de waarneming zelf is subjectief en afhankelijk van persoonsgebonden factoren zoals perspectief, voorkeur, nauwkeurigheid, tijdigheid, compleetheid en omstandigheden’. In deze definities zijn de werkelijkheid en de waarneming beide relatieve begrippen en voer voor (wetenschaps)filosofen. Daarnaast kunnen feiten en waarnemingen elkaar beïnvloeden; een hele opgave dus voor wetenschappers om zoveel mogelijk objectief te zijn.

1. Ioannidis JPA. Why most published research findings are false. PLoS Medicine 2005 Aug 5.
2. Gøtzsche PC. Patients should have free and immediate access to all information related to clinical trials. BMJ 2017 Mar 13;356:j1221.
3. Gøtzsche PC. Dodelijke medicijnen en georganiseerde misdaad, 2014 Lemniscaat.
4. Pham-Kanter G. Revisiting financial conflicts of interest in FDA advisory committees. Multidiscipl. J Pop Health and Health Policy 2014;92(3):446-470.
5. Morgan DJ. et al. Update on medical practices that should be questioned in 2015. JAMA Int Med. 2015 Nov 9.
6. Moorthy VS. et al. Rationale for WHO’s new position calling for prompt reporting and public disclosure of interventional clinical trial results. PLoS Med 2015 Apr 14.
7. An estimated 12,6 million deaths each year are attributable to unhealthy environments. 2016, Mar 15.