Voeding als behandeloptie bij chronische ziekten

11 Jun, 2018

Door: Odette Bruls

Medio 2017 verscheen een door de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie (ZonMw) geïnitieerde kennissynthese over de rol van voeding als behandeloptie bij chronische ziekten.¹ Achterliggende reden was de aanname dat voeding nog te veel enkel ter preventie wordt ingezet in plaats van als (onderdeel van de) behandeling zelf. Terwijl, zoals bekend in de functionele geneeskunde, daar ook veel winst te behalen is. Gezonde voeding vermindert de laaggradige ontsteking die gaande is bij veel chronische ziekten. Dit artikel beschrijft de hoofdpunten uit de kennissynthese, die een belangrijke ontwikkeling vormt in de gangbare voedingsgeneeskunde.

De kennissynthese brengt enerzijds, op basis van een dossierstudie, de positie van voeding in behandelrichtlijnen in kaart. Hiertoe werden de beschikbare (inter)nationale behandelrichtlijnen met betrekking tot cardiometabole, long-, darm- en huidziekten, en kanker gescreend. Primair betrof dit richtlijnen voor artsen. Anderzijds is met 32 Nederlandse experts gesproken over de door hen meest kansrijk geachte voedingsinterventies en hun bewijskracht in relatie tot voornoemde chronische ziekten.

De dossierstudie bevestigt de voornamelijk ondersteunende functie van voedingsinterventies in de richtlijnen. Indien voeding onderdeel uitmaakt van een behandelrichtlijn, is dit eerder ter voorkoming van complicaties en om klachten te verminderen, dan als behandelcomponent om het ziekteverloop te verbeteren. Uitzondering hierop is de obesitasrichtlijn, echter voor dit ziektebeeld is geen medicamenteuze behandeling voorhanden, waardoor de voedingsinterventie de primaire behandeloptie is. Er is wel een trend waarneembaar: hoe recenter de richtlijn, hoe intensiever de voedingswetenschap bij de vaststelling hiervan is betrokken en hoe sterker de bewijskracht van de in de richtlijn opgenomen voedingsinterventie. De experts zien evenwel meer kansen voor voeding als behandeling. De beste mogelijkheden worden gezien bij behandeling van cardiometabole aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten, diabetes mellitus type 2 en nierziekten, en bij darmaandoeningen (zie figuur 1).

Aan de experts is de vraag voorgelegd welke bestaande behandeldiëten zij effectief achten. Overall wordt de gecombineerde leefstijlinterventie door de experts als meest kansrijk beschouwd. Specifiek met betrekking tot voedingsinterventies worden de gevestigde mediterrane en DASH-diëten erg kansrijk genoemd. Beiden zijn intensief onderzocht en laten bewezen positieve effecten zien op zowel risicofactoren voor chronische ziekten als op gezondheidsmarkers onder chronisch zieke patiënten. Zeer recentelijk werden deze diëten ook door een Amerikaans expertpanel uitgeroepen tot de beste diëten om onder andere cardiometabole ziekten te voorkomen en behandelen.²

1. Witkamp R., Navis G., Boer J. et al. (2017). Kennissynthese voeding als behandeling van chronische ziekten. ZonMw, Den Haag.
2. U.S. News Reveals Best Diets Rankings for 2018. (2018).
3. Lean, M., Leslie, W., Barnes, A., Brosnahan, N., Thom, G., McCombie, L., … Taylor, R. (2017). Primary care-led weight management for remission of type 2 diabetes (DiRECT): an open-label, cluster-randomised trial. The Lancet.
4. Berk, K. (2017). Weight Loss and Weight Loss Maintenance in Type 2 Diabetes. Erasmus University Rotterdam.