Verslaving aan ultrabewerkte voeding
12 Feb, 2025
Door Cindy de Waard
De toename aan het aantal mensen met overgewicht en daaraan gerelateerde metabole aandoeningen vraagt om een verandering in de visie op en behandeling van chronische aandoeningen en problematisch eetgedrag, zo stelden verschillende artsen en wetenschappers op het International Food Addiction Consensus Congress in 2024. Tijdens het congres zetten zij uiteen hoe verslaving aan ultrabewerkte voeding een belangrijke oorzaak lijkt te zijn van de toename in metabole ziekten, waaronder overgewicht. Vanwege deze verslavingscomponent is een verandering in behandelvisie noodzakelijk, waarbij de psychische component een belangrijk onderdeel uitmaakt van de behandeling.
Naar schatting heeft ongeveer 14 procent van de volwassenen te kampen met verslaving aan ultrabewerkte voeding. Ter illustratie: voor alcohol en tabak zijn deze percentages ongeveer hetzelfde. Bij mensen met overgewicht komt het probleem vaker voor, tot een kwart van deze mensen heeft te maken met dit probleem.1
Ultrabewerkte voeding wordt gedefinieerd binnen de NOVA-classificatie, een systeem dat voedingsmiddelen categoriseert op basis van de mate van bewerking die ze hebben ondergaan (hierbij wordt geen rekening gehouden met voedingswaarde of gezondheidseffecten). NOVA-categorie 4 (ultrabewerkte voeding) omvat producten die bestaan uit industriële ingrediënten, zoals geraffineerde suiker, oliën en gemodificeerde zetmelen en additieven, zoals kleurstoffen, emulgatoren en smaakversterkers om smaak, textuur en houdbaarheid te verbeteren. Voorbeelden zijn frisdranken, chips, koekjes, kant-en-klaarmaaltijden en chocoladepasta. Klinisch psycholoog dr. Erica LaFata, gespecialiseerd in voedselverslaving en assistent professor aan de universiteit van Drexel, merkt hierbij op dat ook thuisgemaakte koekjes en taarten vallen onder ultrabewerkte voeding als zij gemaakt zijn met sterk bewerkte producten, zoals margarine en plantaardige vetten. Haar voorbeeld schetst de complexiteit van de NOVA-classificatie; er is dan ook kritiek op deze classificatie. Toch is het vrij makkelijk om ultrabewerkte voedingsmiddelen te herkennen: ze bevatten veel calorieën, maar missen essentiële voedingsstoffen, zoals vitaminen en mineralen. Deze voedingsmiddelen dragen bij aan obesitas, insulineresistentie en andere chronische aandoeningen.
Lees het gehele artikel vanaf pagina 16 in OrthoFyto 1/25.
Wilt u het gehele artikel als PDF bestand ontvangen? Bestel het dan hier voor € 3,50.
Bronvermelding:
1. Gearhardt AN, Bueno NB, DiFeliceantonio AG, Roberto CA, Jiménez-Murcia S, Fernandez-Aranda F. Social, clinical, and policy implications of ultra-processed food addiction. BMJ. 2023 Oct 9;383:e075354.
2. Kellerer M. Insulin inhibits leptin receptor signalling in HEK293 cells at the level of janus kinase-2: a potential mechanism for hyperinsulinaemia-associated leptin resistance. Diabetologia 2001;44(9):1125–32.
3. Lustig RH. The neuroendocrinology of obesity. Endocrinol Metab Clin North Am. 2001 Sep;30(3):765–85.
4. Radin RM, Dileo R, Lustig RH, Epel ES. Biology of appetite, weight, and overeating: Metabolic, psychological, and behavioral influences and clinical directions. In: APA handbook of health psychology, Volume 1: Foundations and context of health psychology, Vol 1. Washington, DC, US: American Psychological Association; 2025. p. 367–86. (APA handbooks in psychology® series).
5. Jastreboff AM, Sinha R, Arora J, Giannini C, Kubat J, et al. Altered Brain Response to Drinking Glucose and Fructose in Obese Adolescents. Diabetes. 2016 Jul;65(7):1929–39.
6. Tarman VI. One size does not fit all: Understanding the five stages of ultra-processed food addiction. J Metab Health. 2024 Mar 22;7(1):5.
7. Yale Food Addiction Scale – Food and Addiction Science & Treatment Lab [Internet]. [cited 2025 Jan 4]. Available from: sites.lsa.umich.edu/fastlab/yale-food-addiction-scale
8. Wiss D, Brewerton T. Separating the Signal from the Noise: How Psychiatric Diagnoses Can Help Discern Food Addiction from Dietary Restraint. Nutrients 2020 Sep 25;12(10):2937.
9. Mietus-Snyder M & Lustig R. Childhood obesity: adrift in the “limbic triangle”. Annu. Rev. Med. 2008;59(1):147-162.
10. Ferrer-Pérez C, Montagud-Romero S & Blanco-Gandía M. Neurobiological Theories of Addiction: A Comprehensive Review. Psychoactives 2024;3(1):35-47.